Sigilmassasaurus (sidżilmasazaurus)- nomen dubium
Długość: 7,5 m
Wysokość: ok. 3 m
Masa: 1,3 t
Czas: górna kreda, cenoman, 100-94 Ma
Miejsce: okolice miasta Sijilmassa, Tafilalt Oasis, Maroko
Klasyfikacja:
Dinosauria
Saurischia
Theropoda
Neotheropoda
Averostra
Tetanurae
Opis:
Sigilmassasaurus ("jaszczur spod Sijilmassa") to rodzaj teropoda, żyjącego w kredzie na północy obecnej Afryki. Nie wiele o nim wiemy, ale z pewnością był on groźnym i zwinnym drapieżnikiem, jak z resztą większość teropodów. Szczątki zwierzęcia były początkowo datowane na dolną kredę (alb; ok. 112 Ma). Według Sereno skamieniałości pochodzą z górnej kredy z cenomanu (między 100, a 94 Ma). Skamieniałości dinozaura zostały odnalezione w regionie Tafilalt Oasis w Maroko, niedaleko miasta Sijilmassa, od którego zresztą przyjął nazwę. Kanadyjski paleontolog Dale Russell nazwał Sigilmassasaurus w 1996 roku. Nazwa gatunkowa S. brevicollis pochodzi od łacińskich słów brevis ("krótki") oraz collum ("szyja"), ponieważ kręg szyjny jest bardzo krótki w stosunku do całej swojej struktury.
Materiał kostny:
Holotyp o oznaczeniu CMN 41857 to ostatni kręg szyjny lub pierwszy k. piersiowy (121 mm). Paratypy (materiały niepewne) powiązane z omawianym teropodem od momentu jego odkrycia to: CMN 41772 (kręg piersiowy- 162 mm), CMN 41774 (kręg szyjny- 67 mm), CMN 41775 (otwór kręgowy w k. lędźwiowego- 94 mm), CMN 41776 (kręg piersiowy- ok. 150 mm), CMN 41790 (ostatni kręg szyjny- ok. 127 mm), CMN 41850 (pierwszy kręg piersiowy- 152 mm), CMN 41851 (kręg piersiowy- 157 mm) CMN 41853 i CMN 41854 (dwa otwory kręgowe k. lędźwiowych- po 110 mm), CMN 41855 (ostatni kręg lędźwiowy- 59 mm), CMN 41856 (k. szyjny lub piersiowy- 146 mm), CMN 41858 (k. szyjny lub piersiowy), CMN 50402 (kręg piersiowy), CMN 50407 (kręg piersiowy- 98 mm), CMN 50428 (kręg piersiowy) oraz CMN 50800 (k. piersiowy- 88 mm).
Holotyp gatunku S. brevicollis to pojedynczy kręg szyjny, chociaż Russell uznał za należące do sidżilmasazaura również piętnaście innych kręgów, które odnaleziono w tym samym miejscu. Należały one jednak najprawdopodobniej do spinozaura. To wyjaśniałoby pierwsze hipotezy na temat klasyfikacji "jaszczura spod Sijilmassa"- Russel początkowo wziął go za prymitywnego spinozauryda. Inny materiał kostny został odnaleziony w Egipcie przez Stromera w 1934 roku. Badacz określił go mianem "Spinosaurus B". Russell zauważył pewne podobieństwa w budowie kręgu opisanego przez siebie gatunku do jednego z tych, jaki został odnaleziony 62 lata wcześniej. Zaklasyfikował więc „spinozaura” do rodzaju Sigilmassasaurus, ale postanowił nie nazywać go ze względu na jego niepewną naturę. Utworzył jednocześnie nową rodzinę teropodów Sigilmassasauridae dla tych otóż zwierząt (Russell, 1996).
Klasyfikacja:
Russell zaklasyfikował nowy klad sidżilmasazaurydów jako bazalna rodzina (bez nadrodzin oraz innego rodzaju grup systematycznych) w obrębie Tetanurae. Niektórzy naukowcy podważają ważność rodzaju Sigilmassasaurus oraz rodziny do jakiej został zaklasyfikowany. W 1996 roku Paul Sereno i jego współpracownicy opisali czaszkę Carcharodontosaurus (SGM-Din-1) odnalezioną w Maroko. Wraz z nią odnaleźli również kręg szyjny (SGM-Din-3), który był niemal identyczny jak ten przypisany tzw. "Spinosaurus B". Z tego też powodu został on zsynonimyzowany do rodzaju Carcharodontosaurus (Sereno et al., 1996). Sereno przeanalizował dwa lata później (1998) szczątki sidżilmasazaura, uznając go jednocześnie za drugi synonim karcharodontozaura. Obecność pozostałych 15 kręgów odkrytych przez Russella wyjaśnił przemieszaniem się kości Spinosaurus i wspomnianego wcześniej teropoda. Jego zdanie poparli Beck, Dutheil, Gado, Larsson, Lyon, Marcot, Rauhut, Sadleir, Sidor, Varricchio i Wilson. Później jednak argentyński paleontolog zmienił zdanie i kręg SGM-Din-3 uznał za nowy gat. sidżilmasazaura (Sigilmassasaurus sp nov. 1), powiązując go jednocześnie z holotypami CMN 41629 i CMN 41862. Obecnie znane są w sumie trzy niepewne gatunki tego rodzaju. Pozostałe to wspomniany już "Spinosaurus B." (S. sp. nov. 2) oraz S. sp. indet. (Medeiros i Schultz, 2002).
Według Novasa (2005) czaszki Carcharodontosaurus i kręgu sidżilmasazaurów nie można powiązać jako należące do jednego gatunku, gdyż nie zostały odnalezione w tych samych miejscach. Badając kręgi "Spinosaurus B" oraz Sigilassasaurus doszedł do wniosku, że istnieją pewne różnice w budowie ich kręgów w porównaniu z kręgiem Carcharodontosaurus- jest to przede wszystkim ich długość: w przypadku karcharodontozaura kręg szyjny jest dłuższy. Tym samy Novas nie zgadza się z pierwszą sugestią Sereno. Dinozaur ten pozostaje jak dotąd rodzajem wątpliwym- nomen dubium.
Nieopisane gatunki:
S. sp. nov. (1)
Czas: dolna kreda, barrem-alb, 125-110 Ma
Miejsce: Formacja Kem Kem, Maroko
Materiał: oryginalnie jest to CMN 41629- kręg szyjny lub piersiowy (150 mm) oraz prawdopodobnie CMN 41862- ostatni kręg lędźwiowy (58 mm).
Opis: Russell (1996) zasugerował, że CMN 41629 i 41862 należą do oddzielnego gatunku Sigilmassasaurus. Różnice w budowie tych kręgów z kręgami S. brevicollis jest niewielka. W tym samym roku Sereno odkrył kręg, który uznał początkowo za należący do karcharodontozaura. Później jednak powiązał on SGM-Din-3 z materiałem Russella, popierając jednocześnie badacza. Gatunek ten jest nieco mniejszy niż S. brevicollis.
S. sp. nov. (2)
Czas: górna kreda, cenoman, 100-95 Ma
Miejsce: Formacja Baharija, Egipt
Materiał: jest to orginalny materiał "spinozaura b" (Stromer, 1934): IPHG 1922 X45- dwa zęby, fragment kręgu szyjnego (117 mm), kręg szyjny (ok. 140 mm), fragment kręgu piersiowego (ok. 135 mm), niekompletny kręg piersiowy (140 mm), kręg piersiowy (160 mm), fragmentaryczne żebro odc. piersiowego, dwa odcinki żebra, niekompletna "gastralia", otwór kręgowy z k. szyjnego (89 mm), ostatni kręg piersiowy (83 mm), pięć kręgów lędźwiowych (96, 88, 82, 86, >57 mm). Być może do teropoda tego należały te skamieniałości (Stromer, 1934): IPHG coll.- dwa fragmenty kości biodrowej, fragment nasady kości udowej, kość piszczelowa, trzeci paliczek pierwszego palca dłoni, dwa paliczki drugiego palca dłoni, kości śródręcza.
Opis:- Russell (1996) zauważył, że holotyp "Spinosaurus B" różni się nieco z CMN 41629 i S. brevicollis w morfologicznej budowie kręgów szyjnych. Jest to prawdopodobnie siostrzany takson do S. brevicollis lub jego bezpośredni poprzednik/przodek?
?S. sp. indet. (3) (Medeiros i Schultz, 2002)
Czas: górna kreda, cenoman, ok. 100 Ma
Miejsce: Formacja Alcantara, Brazylia
Ten brazylijski teropod jest niepewnym gatunkiem sidżilmasazaura, który najprawdopodobniej pochodzi od tego samego przodka co S. sp. nov. (2), gdyż ich skamieniałości datuje się na ten sam okres. Nie wykluczone, że są to synonimy. Około 95 Ma lat temu Afryka i Ameryka Południowa były od siebie oddalone w niewielkim stopniu. Niektórzy sądzą jednak, że do Sigilmassasaurus należą zapewne jedynie afrykańskie gatunki, a odkryty w Brazylii dinozaur to blisko spokrewniony z sidźilmasazaurem nowy rodzaj. Brak bliższych informacji i opisu odkrytych szczątków. Są wśród nich zapewne kręgi zwierzęcia.
Spis gatunków:
Sigilmassasaurus Russell, 1996
Sigilmassasaurus brevicollis Russell, 1996
Sigilmassasaurus sp. nov. (1) - Russell, 1996/Sereno, 1996/1998
Sigilmassasaurus sp. nov. (2) - Russel, 1996 = "Spinosaurus B" - Stromer, 1934
?Sigilmassasaurus sp. indet. (3) - Medeiros i Schultz, 2002
Wyobrażenie Sigilmassasaurus jako spinozauryd. Dostepna jest także wersja w wyższej rozdzielczości
Wyobrażenie Sigilmassasaurus jako karcharodontozauryda
rzeczywiĹcie, niedopatrzenie
