[opis stanowiska] Krasiej??w

Czyli wszystko o świadkach historii naszej planety z ostatnich kilkuset milionów lat
fot. J. Garstka
d_m

[opis stanowiska] Krasiej??w

Post autor: d_m »

Krasiej??w – klucz do tajemnic triasu

Krasiej??w to wie?? le??Ä?ca w pradolinie rzeki Ma??ej Panwi na ?šlÄ?sku Opolskim. Od niedawna nazwÄ? tego miejsca zna ka??dy pasjonat paleontologii w Polsce. Dlaczego?

TrochÄ? historii:
Trudno ustaliÄ?, kto pierwszy odnalaz?? ko??ci w Krasiejowie. IstniejÄ? r????ne, sprzeczne informacje na ten temat. Wiadomo, ??e ko??ci by??y tam zbierane jeszcze na d??ugo przedtem, nim trafi??y do prasy - min. przez Krzysztofa Spa??ka, obecnie doktora Uniwersytetu Opolskiego (w??wczas – licealisty). Faktem jest, ??e do rozg??oszenia stanowiska przyczyni?? siÄ? g????wnie prof. Jerzy Dzik, paleobiolog.
W 1993 roku profesor Dzik wraz z Andrzejem Kaimem spotkali w kamienio??omie w Strzelcach Opolskich Roberta Nied??wiedzkiego i to on powiedzia?? im, ??e w Krasiejowie mo??na znale??Ä? ko??ci labiryntodont??w. Ca??a tr??jka uda??a siÄ? do kopalni. I rzeczywi??cie: wszÄ?dzie woko??o le??a??y skamienia??e ko??ci. To musia??o oznaczaÄ? poczÄ?tek wykopalisk w kopalni i??u w Krasiejowie.
PoczÄ?tkowo prace prowadzone by??y na ma??Ä? skalÄ? przez Instytut Paleobiologii PAN w Warszawie. Od 2000 rozpoczÄ??? siÄ? Studencki Ob??z Poszukiwawczy i tym samym wykopaliska przyspieszy??y. Od sezonu 2003 kontrola nad wykopaliskami przypad??a Uniwersytetowi Opolskiemu. Od 2005 roku wspiera go w tym ponownie PAN. W roku 2006 na ternie wyrobiska otwarto pierwszy z planowanych pawilon??w Dinoparku.

TrochÄ? prehistorii:
Ska??y ods??aniajÄ?ce siÄ? w kopalni w Krasiejowie to i??y, i??owce i ziarnity. Trudno ustaliÄ? ich dok??adnÄ? genezÄ?. Najprawdopodobniej osadza??y siÄ? w delcie rzeki, kt??ra wpada??a do istniejÄ?cego w okolicy przed ponad 220 mln lat ogromnego jeziora. Ska??y zachowa??y skamienia??o??ci flory i fauny z ??wczesnej epoki. SÄ? przepe??nione drobniutkimi gyrogonitami (lÄ?gniami ramienic), czÄ?sto znajduje siÄ? r??wnie?? skorupy ma??????w z rodzaju Unionites oraz skorupki ma????oraczk??w. Przy odrobinie szczÄ???cia mo??na znale??Ä? okaz cyklida czy szczÄ?tek owada. Opr??cz tego powszechne sÄ? li??cie i inne elementy ro??lin, skamienia??o??ci ??ladowe bezkrÄ?gowc??w, rzadkie ryby, li??cionogi i r????ne inne drobne skamienia??o??ci. Ska??y zachowa??y te?? ko??ci czworonog??w. Znaleziono ko??ci hatterii, prawdopodobnie tanystrofa, wiele nieoznaczonych ko??ci, ale r??wnie?? wiele szczÄ?tk??w, kt??re pozwalajÄ? na dok??adnÄ? identyfikacjÄ? zwierzÄ?t.

Wiek znalezisk:
WiÄ?kszo??Ä? ko??ci w Krasiejowie osadzone jest dw??ch warstwach mu??owca, oddzielonych od siebie o siedem metr??w. Najprawdopodobniej, w skali geologicznej, ska??y te sÄ? tego samego wieku – sÄ? jedynie ??wiadectwem meandrowania rzeki.
Wiek ska?? oznacza siÄ? zazwyczaj na dwa sposoby – metodÄ? pierwiastk??w radioaktywnych mo??na wyliczyÄ? bezwzglÄ?dny wiek ska??. Potrzebujemy do tego pr??bki zawierajÄ?cej rozpadajÄ?cy siÄ? z up??ywem czasu pierwiastek, oraz wiedzÄ? na temat d??ugo??ci czasu po??owicznego rozpadu. Por??wnujÄ?c proporcje pierwiastka pierwotnego i wt??rnego mo??emy (obecnie ju?? z du??Ä? dok??adno??ciÄ?) obliczyÄ? wiek.
Jednak??e w przypadku z??????, takich jak Krasiejowskie, nie mo??na zastosowaÄ? tej metody. Tu musiano siÄ? oprzeÄ? bezpo??rednio na materiale kopalnym. Wiadomo, ??e u fitozaur??w do??Ä? szybkiej ewolucji podlega??o po??o??enie nozdrzy. Mo??na wiÄ?c na podstawie zaawansowania ewolucyjnego Krasiejowskiego przedstawiciela tej grupy, zaklasyfikowaÄ? warstwy skalne do jednostek ustalonych na podstawie nastÄ?pstwa organizm??w w zapisie kopalnym. Oznaczono wiÄ?c z??o??e jako biochron Paleorhinus, kt??ry umieszczony jest w g??rnym karniku (??rodkowym kajprze), czyli w okresie zwanym triasem i odpowiada najprawdopodobniej warstwom z Lehrberg. MajÄ?c ju?? tak dok??adny wzglÄ?dny wiek znalezisk, mo??na bez problemu przyr??wnaÄ? stanowisko do innych stanowisk na ??wiecie. Uzyskano tym samym wiek oko??o 225 milion??w lat, jaki up??ynÄ??? od osadzenia warstewek mu??owca.

Dobrze poznane Krasiejowskie czworonogi:
. Metoposaurus diagnosticus krasiejowensis Sulej, 2002
To zdecydowanie najczÄ?stszy gatunek w??r??d krÄ?gowc??w w Krasiejowie. By?? to p??az tarczog??owy. Prawdopodobnie czeka?? na dnie zbiornika wodnego, a?? podp??ynie jego ofiara. Wtedy otwiera?? paszczÄ? i zasysa?? zwierzÄ? do ??rodka. Mgr Sulej badajÄ?c Krasiejowskie okazy, zauwa??y??, ??e ko??Ä? ??zowa, nie dochodzi tu do krawÄ?dzi oczodo??u. By??o to pewnym zaskoczeniem jako, ??e ten kontakt by?? jednÄ? z g????wnych cech gatunkowych. Reegzaminacja okazu holotypowego z Niemiec wskaza??a, ??e i tam nie ma rzeczonego kontaktu. Trzeba wiÄ?c by??o zmieniÄ? diagnozÄ? gatunku. Co wiÄ?cej, dok??adniejsze badania wykaza??y, ??e na obszarze Basenu niemieckiego ??y??y dwa chronopodgatunki M. diagnosticus.
. Cyclotosaurus intermedius Sulej & Majer, 2005
I ten gatunek nale??y do p??az??w tarczog??owych. ZewnÄ?trznie przypomina?? metopozaura. by?? ekologicznym odpowiednikiem dzisiejszego aligatora. n poczÄ?tku tego roku w periodyku Palaeontology ukaza?? siÄ? artyku?? opisujÄ?cy ten w??a??nie gatunek, kt??re nie by?? dotÄ?d znany nauce. Epitet gatunkowy nawiÄ?zuje do po??redniego charakteru zwierzÄ?cia, kt??re ma cechy po??rednie pomiÄ?dzy dwoma innymi gatunkami cyklotozaur??w –jednego nieco starszego i jednego nieco m??odszego.
. Palerohinus cf. arenaceus (Fraas, 1896)
To zwierzÄ? nale??a??o do grupy zwanej fitozaurami. Kszta??tem przypomina?? dzisiejsze gawiale. Fitozaury ??ywi??y siÄ? na najprawdopodobniej rybami. Jak ju?? wcze??niej zosta??o powiedziane, tan gatunek mia?? najwiÄ?ksze znaczenie dla okre??lenia wieku warstw. Fitozaur ten by?? jednym pierwszych i najprymitywniejszych, jakie pojawi??y siÄ? w zapisie kopalnym.
. Stagonolepis sp. nov.
Ten gad naczelny (tekodont) by?? pokryty pancerzem. Jego charakterystyczny „ryjek” s??u??y?? prawdopodobnie do wykopywania z ziemi bulw. Nie ustalono jeszcze pokrewie??stw tego gada. Najprawdopodobniej mamy tu do czynienia z nowym gatunkiem (?gatunkami).
. Teratosaurus silesiacus Sulej, 2005
To miÄ?so??erca, 7-metrowy postrach triasowej fauny. Nale??a?? do grupy zwanej rauizuchami. Artyku?? deskryptywny jest wciÄ??? w trakcie przygotowa??. To jeden z gorzej zachowanych przedstawicieli w omawianej tafocenozie. Znany jest tylko pojedynczy, bardzo niekompletny szkielet (sk??adajÄ?cy siÄ? g????wnie z kilku krÄ?g??w i fragment??w czaszki), jak i pojedyncze zÄ?by i elementy kostne.
. Silesaurus opolensis Dzik, 2003
Z pewno??ciÄ? najs??ynniejszy bohater Krasiejowa. Ma??y, ro??lino??erny archozaur. Specjali??ci nie sÄ? pewni co do jego pokrewie??stwa. ByÄ? mo??e by??o to boczne odga??Ä?zienie linii prowadzÄ?cej do dinozaur??w a mo??e by?? to prawdziwy dinozaur z linii prowadzÄ?cej do dinozaur??w ptasiomiedniczych. Jakiekolwiek by jednak nie by??y jego pokrewie??stwa, w prasie ju?? zas??ynÄ??? jako „pradinozaur”.

Literatura naukowa:
. Dzik, J. 2001. A new Paleorhinus fauna in the early Late Triassic of Poland. Journal of Vertebrate Paleontology 21:625-627.
. Dzik, J. 2003. A beaked herbivorous archosaur with dinosaur affinities from the early late triassic of Poland. Journal of Vertebrate Paleontology 23(3):556-574.
. Dzik, J., Sulej, T., Kaim, A. & Nied??wiedzki, R. 2000. P????notriasowe cmentarzysko lÄ?dowych czworonog??w w Krasiejowie na ?šlÄ?sku Opolskim. PrzeglÄ?d Geologiczny 48:226-235.
. Konietzko-Meier, D. & Wawro, K. 2007. Mandibular dentition in the Late Triassic temnospondyl amphibian Metoposaurus. Acta Palaeontologica Polonica 52(1):213-215.
. Olempska, E. 2004. Late Triassic spinicaudatan crustaceans from southwestern Poland. Acta Palaeontologica Polonica 49(3):429-442.
. Sulej, T. 2002. Species discrimination in the Late Triassic labyrinthodont Metoposaurus. Acta Palaeontologica Polonica 47(3):535-546.
. Sulej, T. 2005. A new rauisuchian reptile (Diapsida: Archosauria) from the Late Triassic of Poland. Journal of Vertebrate Paleontology 25(1):78-86.
. Sulej, T., Majer, D. 2005. The temnospondyl amphibian Cyclotosaurus from the Upper Triassic of Poland. Palaeontology 48(1):157-170.
. Szulc, J. 2005. Sedimentary environments of the vertebrate-bearing Norian deposits from Krasiejow, Upper Silesia (Poland). Hallesches Jahrb. Geowiss.: Reihe B, Beiheft 19:161-170.
. Zato??, M., Piechota, A. 2003. Carnian (Late Triassic) charophyte flora of the Paleorhinus biochron at Krasiej??w (SW Poland). Freiberger Forschungshefte C 499:43-51.
. Zato??, M., Piechota, A. & Sienkiewicz, E. 2005. Late Triassic charophytes around the bone-bearing bed at Krasiej??w (SW Poland) - palaeoecological and environmental remarks. Acta Geologica Polonica 55(3):283-293.

Na temat Krasiejowa powsta??y r??wnie?? prace magisterskie autorstwa: Tomasza Suleja, Krzysztofa KsiÄ???kiewicza i Ma??gorzaty Bednarz. W roku 2006 pracÄ? doktorskÄ? na temat metopozaur??w obroni?? Tomasz Sulej, a praca magisterska Ma??gorzaty Wrony na temat szyi silezaura jest na uko??czeniu. W trakcie sÄ? kolejne prace...

Obrazek
ja w roku 2005 podczas ods??aniania ??uchwy metopozaura
Ostatnio zmieniony 21 marca 2007, o 11:05 przez d_m, łącznie zmieniany 2 razy.

d_m

Post autor: d_m »

Podpisa??em umowÄ? o pracÄ?. Od kwietnia bÄ?dÄ? oprowadza?? turyst??w po Dinoparku :)

EDIT: Dinopark bÄ?dzie otworzony z op????nieniem :D Mo??na mnie tam spotkaÄ? od 1-szego maja :wink:
Ostatnio zmieniony 11 kwietnia 2007, o 16:37 przez d_m, łącznie zmieniany 1 raz.

Awatar użytkownika
misio
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 220
Rejestracja: 26 czerwca 2006, o 10:31
Lokalizacja: Sopot
Kontakt:

Post autor: misio »

Gratulacje!Ja te?? kiedy?? oprowadza??em mojÄ? klasÄ? po parku z dinozaurami w Sopocie.
http://pl.tunele.wikia.com/wiki/Tunele_Wiki - moja własna wiki o serii książek "Tunele" Rodericka Gordona i Briana Williamsa :)

Awatar użytkownika
dilong
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1609
Rejestracja: 5 sierpnia 2006, o 10:20
Imię i nazwisko: Maciej Krzysztof Pindakiewicz
Lokalizacja: województwo mazowieckie

Post autor: dilong »

Super, gratulacje Dawid za artyku?? i pracÄ? przewodnika, mo??e uda mi siÄ? do Krasiejewa pojechaÄ?.
Geologia UW

Awatar użytkownika
Dino
Administrator
Administrator
Posty: 4000
Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Dino »

Gratulacje, Dawid! Mo??e kiedy?? wpadnÄ? do Krasiejowa :D

Awatar użytkownika
Dino
Administrator
Administrator
Posty: 4000
Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Dino »


ODPOWIEDZ