Nowa-stara wersja, tym razem użyłem zdań dilonga, nazuula, Daniela Madzi i Karola Sabatha jeżeli były one podparte poniższą literaturą - są więc współautorami
EDIT - Ag.Ent jako Korekta.
PS zawsze linkowania do Wiki nie działały, gdy znajdowały się w nich polskie litery albo znaczki typu "#"?
________________________________________________________________
Einiosaurus (ejniozaur/einiozaur)
Długość: 4,25-6 m
Masa: ok. 1,3-3 t
Czas: późna kreda (środkowy – późny kampan; 74,5-74 Ma)
Miejsce: USA – Montana, hrabstwo Glacier, górne warstwy formacji Two Medicine
Klasyfikacja
Dinosauria
Ornithischia
Cerapoda
Ceratopsia
Neoceratopsia
Coronosauria
Ceratopsoidea
Ceratopsidae
Centrosaurinae
Pachyrhinosaurini
Wstęp
Einiosaurus procurvicornis to gatunek centrozauryna z terenów dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (północno-centralna Montana). Został opisany wraz z gatunkiem
Achelousaurus horneri przez paleontologa Scotta Sampsona, w tej samej publikacji w 1995 roku. Oba gatunki były ze sobą dość blisko spokrewnione, lecz nie występowały w tym samym miejscu i czasie - achelouzaur był nieznacznie późniejszy, bowiem jego szczątki zostały odnalezione w warstwach wyższych (młodszych) o około 25 metrów. Być może
E. procurvicornis to młodszy synonim
Brachyceratops montanensis, a ejniozaur ma reprezentować jego dorosłą formę, lecz pod względem stratygraficznym brachyceratops wydaje się być najprędzej tym samym zwierzęciem co
Rubeosaurus (McDonald, 2011).
Paleoekologia i paleobiologia
Ejniozaur najpewniej prowadził stadny tryb życia, gdyż odnaleziono dwa skupiska jego licznych szkieletów. Być może osobniki te zginęły wskutek jakiejś katastrofy naturalnej, np. przez długotrwałą suszę.
Dinozaur ten znany jest z osobników w różnej fazie wzrostu. Badania Julie Reizner (2010) wykazały, że
E. procurvicornis prawdopodobnie osiągał dojrzałość płciową w wieku 3-5 lat, kiedy to spowolniło się jego tempo wzrostu. Wg tych samych badań, do osiągnięcia tego wieku ejniozaur rósł szybko. Należy pamiętać, ze wg niej żaden badany osobnik nie był w pełni dorosły. U tego gatunku nie widać zbyt wyraźnie dymorfizmu płciowego – Scott Sampson (1995) wysuwa przypuszczenie, że różna morfologia rogu nosowego u największych okazów jest efektem zmienności płciowej, z kolei Reizner (2010) skłania się ku zmienności osobniczej.
Materiał kopalny i lokalizacja
Holotyp:
MOR 456-8-9-6-1- to następujące skamieniałości: niekompletna czaszka z rogiem nosowym, elementy nadoczne i częściowa kość ciemieniowa. Okaz ten odkryto w lokalizacji Canyon Bonebed (CBB).
Materiał przypisany:
2 czaszki z lokalizacji Canyon Bonebed należące do osobników (wg Reizner (2010) prawdopodobnie) dorosłych oraz elementy szkieletów czaszkowych i pozaczaszkowych należących do okazów o różnym wieku, skatalogowane jako MOR 456.
Kolejne okazy (MOR 373) znane są z drugiej lokalizacji nazwanej Dino Ridge Quarry (DRQ), oddalonej o około 2 km od CBB to ponad 200 elementów czaszek (w sumie 2 czaszki) i elementów pozaczaszkowych należących do osobników o różnym wieku (6 okazów podrosłych (ang.
subadults) i 1 młodociany).
Wszystkie znalezione skamieniałości są obecnie przechowywane w Museum of the Rockies (MOR) w Montanie (którego kustoszem jest Jack Horner).
Budowa i rozmiary
E. procurvicornis morfologicznie jest bardzo podobny do
Achelousaurus horneri, a bardzo łatwo można je rozróżnić przez różne rogi nosowe i region nadoczny. Morfologia rogu nosowego jest różna w zależności od wieku i prawdopodobnie od płci: młode okazy mają róg nie przekraczający 12 cm, natomiast starsze osobniki, które były w pełni dorosłe (lub wg Reizner (2010) prawdopodobnie dorosłe) mają róg mały i prosty lub duży i silnie skierowany ku przodowi (Sampson, 1995; Dodson i in., 2004). Morfologia drugiego typu spotykanego u ejniozaura rogu nosowego odróżnia go od innych innych centrozaurynów, jak np.
Centrosaurus (którego zazwyczaj róg nosowy jest krótki i prosty) i
Styracosaurus (bardzo długi). Rogi nadoczodołowe u okazów podrosłych (ang.
subadult) i starszych są niskie, płaskie, zaokrąglone o długiej podstawie, niemal niewidoczne, a u ?dorosłych często są wgłębienia, wynikające z resorpcji kości Z kolei ornamentacja kryzy jest podobna jak u np.
Diabloceratops – widnieją na niej 2 długie rogi (P3), natomiast różki P4, P5, P6 i P7 są malutkie (Sampson, 1995; choć P4 często jest nieco większy - McDonald, 2011). Rożek P1 nie występuje u ejniozaura, tak jak u innych zaawansowanych członków Pachyrhinosaurini (
Achelousaurus i
Pachyrhinosaurus), a także u najbardziej bazalnych centrozaurynów, jak
Albertaceratops i
Diabloceratops (Ryan i in., 2007; Ryan i in., 2012).
Różni naukowcy (Paul, 2010; Holtz, 2012) oceniają jego długość na 4,5-6 metrów długości, a masę na ok. 1,3-3 tony (u Holtza masa nosorożca, więc w okolicach 3 t). Sama czaszka holotypu mierzy 156 cm, a czaszka nr 2 154,9 cm. Wg wyliczeń Reizner (2010), dorosłe osobniki mogły dorastać do ok. 4,25-4,75 m.
Filogeneza
Sampson (1995) umieszcza go w Centrosaurinae, tak samo jak drugi rodzaj, który opisuje w swojej publikacji –
Achelousaurus. Do Pachyrhinosaurini – co obecnie wydaje się być konsensusem – zalicza go m.in. Fiorillo i Tykoski (2012) jako takson siostrzany dla
Rubeosaurus ovatus.
Wg Dodsona i in. (2004) jest to takson siostrzany dla kladu
Achelousaurus +
Pachyrhinosaurus lub dla
Centrosaurus +
Styracosaurus lub takson siostrzany dla pozostałych centrozaurynów.
Etymologia
Nazwa rodzajowa
Einiosaurus to zbitek dwu słów:
Eini (bizon w języku plemienia Czarnych Stóp) i łac.
saurus (jaszczur). Honoruje ona ten szczep amerykańskich Indian, na terenie których odnaleziono jego skamieniałości, a także symbolizuje prawdopodobnie podobny tryb życia ceratopsydów do współczesnych bizonów, żyjących stadnie. Epitet gatunkowy
procurvicornis to zbitek tym razem trzech słów: łac.
pro (naprzód) + łac.
curvus (skręcony, wygięty) + gr.
cornu (róg), co można swobodnie przetłumaczyć na "wygięty ku przodowi róg" i odnosi się do morfologii jego rogu nosowego.
Jego pierwotna nazwa – "Styracosaurus makeli" – została mu nadana przez Czerkasa i Czerkas (1990), ale ich opis nie spełniał warunków formalnych, dlatego Sampson opisał go na nowo 5 lat później. Ponieważ okazał się być on wg jego analiz różny od styrakozaura na poziomie rodzajowym, nadał mu więc nową nazwę rodzajową –
Einiosaurus (Ryan i in., 2007). W 2010 roku Paul przypisał go do centrozaura, ale nie spotkało się to z aprobatą środowiska paleontologicznego.
Media
Einiozaur pojawił się w jednym z epizodów "Planety dinozaurów" (ang. "
Dinosaur Planet"), w odcinku zatytułowanym "Polowanie małego Dasa" i został przedstawiony jako stadny roślinożerca o skłonnościach do ucieczki w razie zagrożenia ze strony drapieżnych tyranozaurydów, takich jak
Daspletosaurus.
Spis gatunków
Einiosaurus Sampson, 1995 ??=
Brachyceratops Gilmore, 1914
nomen dubium
E. procurvicornis Sampson, 1995 ??=
B. montenensis Gilmore, 1914
nomen dubium
= "Styracosaurus makeli" Czerkas i Czerkas, 1990
nomen nudum
Rekonstrukcja przyżyciowa dorodnego okazu E. procurvicornis. Autor: Julius T. Csotonyi.
Źródło: http://www.csotonyi.com/Einiosaurus.html
Bibliografia
Źródła naukowe
Dodson, P., Forster, C.A. & Sampson, S.D. (2004) "Ceratopsidae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 494-513
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2012) "A new species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope (Prince Creek Formation: Maastrichtian) of Alaska". Acta Palaeontologica Polonica 57 (3): 561–573. doi:10.4202/app.2011.0033 [
http://www.app.pan.pl/article/item/app20110033.html]
McDonald, A.T. (2011) A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation. PLoS ONE 6(8): e22710. doi:10.1371/journal.pone.0022710 [
http://www.plosone.org/article/info:doi ... ne.0022710]
Ryan, M.J., Holmes, R. & Russell, A.P. (2007) "A revision of the late Campanian centrosaurine ceratopsid genus Styracosaurus from the Western Interior of North America". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 944–962. doi:10.1671/0272-4634 [
http://www.bio.ucalgary.ca/contact/facu ... ll/314.pdf]
Ryan, M.J., Evans, D.C., Shepherd, K.M. & Sues, H. (2012) "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences 49 (10): 1251. doi:10.1139/e2012-056 [
http://www.academia.edu/2842444/A_new_c ... of_Alberta]
Sampson, S.D. (1995) "Two new horned dinosaurs from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana; with a phylogenetic analysis of the Centrosaurinae (Ornithischia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology 15 (4): 743–760. doi:10.1080/02724634.1995.10011259
Inne
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [
http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoapp ... er2011.pdf]
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Reizner, J.A. (2010) AN ONTOGENETIC SERIES AND POPULATION HISTOLOGY OF THE CERATOPSID DINOSAUR EINIOSAURUS PROCURVICORNIS. MONTANA STATE UNIVERSITY, Bozeman, Montana, p. 1-97 [
http://etd.lib.montana.edu/etd/2010/rei ... rJ0810.pdf]
http://pl.wikipedia.org/wiki/Planeta_di ... 82ego_Dasa