Protoceratops nie miał żadnych piór!
triceratopsa w Hell CreekRównież przy szkieletach protoceratopsa znalezionych w formacji Heel Crick
źródło?Był karmiony przez dorosłe osobniki aż do osią gnięcia samodzielności.
źródło?[w szczczą tkach protoceratopsa] widać było nawet zmiany miażdżycowe.
Pozmianiałem też rodzaje w częśći "Środowisko", na takie, które rzeczywiście znaleziono w formacjach protoceratosowych. Niestety fauna pokazana w Wędrówkach.. i Planecie Din. różni się znacznie od rzeczywistej.
Nie wiem też, czy te krokodyle nie są czasem lą dowe
Mongolochelys jest z mastrychtu, więc nie żył z protoceratopsem. Ską d masz informacje, że Trionyx zostal znaleziony w formacjach w których znaleziono też protoceratopsa?
Poza tym, poprawiłem inne błędy językowe i merytoryczne
Dawid Mika pisze:Długość: 2,7 m
Wysokość: 1 m
Waga: ok. 300 kg
Miejsce występowania:
Protoceratops andrewsi - Mongolia - Ajmak południowogobijski (formacja Djadochta, warstwy Toogreeg [=Tögrög]) Chiny - prowincja Gansu(formacja Minche), Region Autonomiczny Mongolii Wewnętrznej
Protoceratops hellenikorhinus - Chiny - Region Autonomiczny Mongolii Wewnętrznej (formacja Bayan Madahu)
Czas występowania: późny santon i kampan, 84-71 Ma
Dinosauria
Ornithischia
Genasauria
Cerapoda
Marginocephalia
Ceratopia
Neoceratopia
Protoceratopsidae
Wstęp
Protoceratops to niewielki marginocefal, który występował w późnej kredzie na terenach Azji. Nazwa rodzajowa tego dinozaura składa się z greckich słów proto - pierwszy, cerat - róg i ops - twarz i oznacza ''pierwsze rogate oblicze''. Natomiast nazwa jednego z gatunków należą cych do tego rodzaju - P. andrewsi honoruje Andrewsa - amerykańskiego paleontologa. Jego odkrycie w latach dwudziestych XX wieku rzuciło nowe światło na ewolucję ceratopsów.
Budowa i zwyczaje
Był to mały dinozaur. Osią gał od 1,8 do 2,7 m długości (w zależności od gatunku) i ponad 1 m wysokości. Ważył do 300 kg. Mimo że Protoceratops był roślinożerny, posiadał nadzwyczaj mocne szczęki zakończone twardym dziobem. Znajdowały się w nich tuziny zębów służą cych do żucia pokarmu. Dzięki nim ten bazalny neoceratops mógł odżywiać się nawet twardymi roślinami. Protoceratopsy były tak pospolite, że nierzadko są nazywane ''owcami okresu kredowego''. Różnice w budowie kości czaszki protoceratopsa mogą świadczyć o dymorfizmie płciowym. Protoceratops nie posiadał długich, dobrze widocznych rogów typowych dla bardziej zaawansowanych ceratopsów, natomiast miał już dobrze wykształconą kostną kryzę. Znalezienie dużej ilości kości protoceratopsa w jednym miejscu stanowi dowód, że te dinozaury prowadziły stadny tryb życia. W popularnonaukowym programie produkcji BBC pt. ''The Truth About Killer Dinosaurs'' czyli ''Dinozaury zabójcy'' symulowano starcie protoceratopsa z welociraptorem (na podstawie słynnej skamieliny z 1971, przedstawiają cej te dwa dinozaury w walce). Ustalano, że welociraptor w czasie tego starcia nie wypruł wnętrzności protoceratopsowi, tylko przebił skórę. Mógł natomiast przegryźć żyły szyjne tego marginocefala. Podczas tego filmu wykazano również, że mocny dziób i głowa były naprawdę groźnymi brońmi protoceratopsa w starciu z drapieżnikami.
Czy Protoceratops miał twory pióropodobne? Niegdyś zdecydowanie odrzucane tą teorię. Jednak w okolicach ogona szkieletu oznaczonego jako SMF R 4970 i należą cego do bliżej nieokreślonego psittakozaura znaleziono odciski czegoś, co przypomina prymitywne pióra. Znalezisko to jest bardzo kontrowersje: jedni badacze uważają je za prymitywne pióra lub keratynowe wytwory skóry, a inni twierdzą , że to po prostu efekt rozkładu kolagenu. Również przy szkieletach triceratopsa znalezionych w formacji Hell Creek, widać krótkie i liczne włókniste twory, przez niektórych badaczy uważane za keratynowe wytwory skóry. Tak więc zarówno u prymitywniejszych od protoceratopsa dinozaurów rogatych (Psittacosaurus sp.), jak i u bardziej zaawansowanych (triceratops) znaleziono coś co przypomina wytwory skóry. Zapewne także protoceratops je posiadał.
Po wykluciu z jajka mały protoceratops był wielkości szczeniaka. Wiktor Tereschenko w 2008 stwierdził, że Protoceratops prowadził półwodny tryb życia. Do tego wniosku doszedł analizują c cechy szkieletów protoceratopsydów - np. zwiększenie ruchliwości kręgosłupa i prawdopodobne adaptacyjne znaczenie tych cech.
Historia
Pierwsze szczą tki protoceratopsa zostały znalezione przez fotografa J.B. Shackelforda podczas ekspedycji na pustynię Gobi, mają cą na celu znalezienie szczą tków praludzkich. Wprawdzie podczas tej wyprawy nie znaleziono żadnych kości ludzkich, ale za to znaleziono liczne szczą tki protoceratopsów oraz teropodów - owiraptorów i welociraptorów. Tak więc ta pozornie nieudana ekspedycja okazało się bardzo ważna dla znawców dinozaurów. Walter Granger i William King Gregory na podstawie tych szczą tków opisali nowy gatunek ceratopsa - Protoceratops andrewsi w 1923. Badacze natychmiast zauważyli znaczenie tego odkrycia i okrzyknęli protoceratopsa przodkiem triceratopsa. Do tej pory rodowód ceratopsów był nieznany: teraz nareszcie został pozornie wyjaśniony. Jednak protoceratops okazał się nie być przodkiem wielkich, rogatych dinozaurów z Ameryki Północnej. W późniejszych latach znaleziono inne prymitywne ceratopsy np. psittakozaura czy liaoceratopsa, dzięki czemu historia ewolucji ceratopsów została jeszcze lepiej poznana.
Znalezione skamieniałości protoceratopsa były świetnie zachowane. W 1922 Roy Chapman Andrews odkrył na pustyni Gobi pierwsze znane jaja dinozaura. Każde jajo miało ok. 20 cm. Ze względu na to, że jaja znaleziono w pobliżu szkieletów dorosłych protoceratopsów, uznano je za należą ce do tego rodzaju. Obok znaleziono też zgniecioną czaszkę, należą cą do niewielkiego nieznanego wcześniej nauce teropoda. Uznano, że to szczą tki rabusia jaj, który został zabity przez matkę pilnują cą gniazda. Opisano go pod nazwą Oviraptor philoceratops (czyli ''złodziej jaj lubią cy ceratopsy''). W 1993 Norrell i inni odkryli embrion w jednym z tych jaj. Bliższe jego oględziny wykazały, że nie należał do protoceratopsa tylko do owiraptora, który utrzymał krzywdzą cą nazwę złodzieja jaj. W 1971 na pustyni Gobi znaleziono szczą tki welociraptora i protoceratopsa zwarte w walce. Oba zwierzęta odniosły ciężkie rany i zginęły w czasie burzy piaskowej lub zostały pokryte osypują cą się wydmą . Nic nie wskazuje, aby jacyś padlinożercy ''dobrali się'' do ich zwłok. W 1975 roku polscy paleontolodzy Teresa Maryańska i Halszka Osmólska opisali nowy gatunek protoceratopsa - P. kozlowskii. Jednak został on opisany na podstawie niekompletnych szczą tków, należą cych do młodego osobnika i obecnie jest uważany za synonim Bagaceratops rozhdestvenskyi. W 2001 w osadach formacji Bayan Mandahu znaleziono szczą tki protoceratopsa nieco różnią cego się od P. andrewsi. Na ich podstawie opisano nowy gatunek protoceratopsa - P. hellenikorhinus.
Klasyfikacja
Od nazwy Protoceratops pochodzi nazwa rodziny do której on należy - Protoceratopsidae. Należą do niej niektóre ceratopsy bardziej zaawansowane od psittakozaurów (Psittacosauridae), ale mniej od przedstawicieli rodziny Ceratopsidae. Członkowie tej rodziny ogólnie wyglą dem przypominają swoich krewnych, należą cych do Ceratopsidae, ale nie mają dobrze wykształconych rogów, a ich kończyny mają inne proporcje. W 1998 roku Paul Sereno zdefiniował Protoceratopsidae jako klad zwierzą t, które są bliżej spokrewnione z protoceratopsem niż z triceratopsem. Tradycyjnie oprócz protoceratopsa zalicza się do niej następują ce dinozaury: Bagaceratops, Breviceratops, Gracilliceratops, Lamaceratops, Magnirostris i Platyceratops. W 2006 Makovicky i Norell wydali przeprowadzili nowe badania filogenezy ceratopsów. W tej pracy usunęli z tego kladu parę rodzajów dinozaurów. Według niektórych Bainoceratops jest synonimem protoceratopsa.
Środowisko
Protoceratops występował na terenach pustynnych Mongolii i Chin w późnej kredzie. Obok niego żyły teropody: dromeozaurydy takie jak Velociraptor, Tsaagan, owiraptorozaury np. Citipati czy Oviraptor, troodontydy takie jak Saurornithoides oraz alwarezzaury takie jak Shuvuuia i Mononykus, tyranozauroidy, być może Tarbosaurus. O ile większość z tych zwierzą t była dla dorosłego protoceratopsa raczej niegroźna, to tyranozauroidy oraz szybkie i najprawdopodobniej polują ce stadnie dromeozaurydy, stanowiły naprawdę poważne zagrożenie. Obok protoceratopsów żyły także inne dinozaury roślinożerne takie jak pachycefalozaurydy - Goyocephale i ankylozaurydy Pinacosaurus. Występowały też krokodyle np. Gobiosuchus czy Shamosuchus. Ich siedliska kurczyły się okresowo wraz z wysychaniem zbiorników wodnych. W cieniu dinozaurów żyły żółwie np. Trionyx, jaszczurki np. Gobiderma oraz Priscagama, płazy np. Gobiates oraz ssaki reprezentowane między innymi przez takie rodzaje jak łożyskowiec Zalambdalestes czy spokrewnione z torbaczami Deltatheridium. Najmniejszymi zwierzętami na pustyni Gobi były oczywiście bezkręgowce takie jak słodkowodne ślimaki i małże, liściożerne chrzą szcze stonkowate czy krocionogi.
Protoceratopsy, a mityczne gryfy
Gryfy to mityczne potwory, obecnie w wielu mitologiach. Są w nich uważane za zwierzęta niezwykle silnie, groźne i bitne oraz pokryte piórami. Ich dziób miał przypominać dziób ptaków. Gryfy według podań i legend poruszały się na czterech kończynach. Adrienne Mayor - folklorystka i historyk zasugerowała, że Scyci, którzy wydobywali złoto w górach Tian Shan i Ałmaju mogli natrafić na szkielety protoceratopsów, które mogły leżeć u podstaw legend o gryfach. Faktycznie, Protoceratops swoją czworonożnością i mocnym dziobem przypominał gryfa z legend i mitów. Warto zwrócić uwagę także na to, że w legendach znajduje się wzmianka jakoby gryfy znosiły do swych gniazd kawałki złota i ozdoby, a skamieniałości protoceratopsa znajdowali oni akurat w kopalniach złota, co najprawdopodobniej stanowi źródło tej opowieści. Hipoteza ta jest bardzo prawdopodobna, ze względu na to że na pustyni Gobi znaleziono pełno szczą tków protoceratopsa. Tą teorię przedstawił też p. Dawid Mazurek - powszechnie szanowany użytkownik naszego forum w programie ''Enigma: Na tropach dinozaurów''.
Protoceratops w kulturze masowej
Protoceratops występuje w serialach pt. ''Dinosaur Planet: White Tip's Yourney'' (''Planeta Dinozaurów: Podróż Białogrzywej'' i ''Chased by Dinosaurs: Giant Claw'' (''Powrót dinozaurów: Pazur olbrzyma). W obu tych filmach jest przedstawiany jako stadne zwierzę, stanowią ce ofiarę welociraptorów.
Gatunki
Protoceratops Granger i Gregory, 1923
Protoceratops andrewsi Granger i Gregory, 1923
Protoceratops kozlowskii Maryanska i Osmólska, 1975 = Bagaceratops
rozhdestvenskyi, Maryanska i Osmólska, 1975
Protoceratops hellenikorhinus Lambert, Godefroit, Li, Shang i Dong, 2001
Na podstawie angielskiej wikipedii, dinodaty, opisu protoceratopsa na stronie (jedno zdanie zachowane w oryginale), opisu psittakozaura z forum, forum dinozaury.com oraz czasopisma ''Ewolucja'' nr. 2 kwiecień 2001.