Saltasaurus (saltazaur):
Długość: 10-12 m
Wysokość: 3-4 m
Masa: 5-8 t
Czas: późna kreda (mastrycht; 70,6-65,5 Ma)
Miejsce: Argentyna (Salta); formacja Lecho
Klasyfikacja:
Dinosauria
Saurischia
Sauropodomorpha
Saurododa
Eusauropoda
Neosauropoda
Macronaria
Titanosauriformes
Titanosauria
Saltasauridae
Saltasaurus
Materiał kopalny:
S. loricatus (gatunek typowy):
Holotyp PVL 4017-92 to kompletna kość krzyżowa zrośnięta z obiema kośćmi biodrowymi.
Materiał przypisany to szczątki przynajmniej 5 osobników dorosłych i młodocianych, zawierające: 3 różne fragmenty czaszki; kręgi: 14 szyjnych (w tym kręg obrotowy), 12 grzbietowych, 3 krzyżowe, 26 ogonowych; 3 korakoidy, 4 płyty mostkowe; kości kończyn przednich: 4 łopatki, 10 ramieniowych, 5 łokciowych, 4 promieniowe, 5 śródręcza; kości miednicy: 5 biodrowych, 4 łonowe, 2 kulszowe; kości kończyn tylnych: 5 udowych, 5 piszczelowych, 4 strzałkowe, 7 śródstopia, sześć płyt skórnych, i cztery fragmenty skostniałej skóry.
Materiał należący do byłych gatunków saltazaura:
S. australis:
Elementy czaszki, kręgi i fragmenty żeber należące do przynajmniej 10 osobników.
S. robustus:
Osobnik typowy to pozostałości o numerach: MLP 26-250, 251, 254, 259.
Diagnoza S. loricatus:
Górny otwór skroniowy bardziej zredukowany niż u
Antarctosaurus, zamknięte grzbietowo przez połączenie kości ciemieniowej i czołowej: kompleks trzonu kości klinowej trójkątnego kształtu w widoku brzusznym z poprzecznie zwężanym trzonem i wyraźnym strzałkowym grzebieniem; okna owalne otwarte do przeprawy nerwów IX-XI, wyrostki skrzydłowate podstawowe (basipterygoidy) połączone proksymalnie; podstawne guzki (
tubera) kości potylicznej dolnej zrośnięte.
Kręgi szyjne stosunkowo krótkie i szersze niż u innych znanych tytanozaurów. Kręgi grzbietowe nie posiadają brzusznych kilów (długich, wąskich wyrostków). Wyrostki neuralne bardzo grube i okrągłe. Powierzchnia grzbietowa
diapophysis jest dystalnie płaska.
Kość krzyżowa składa się z 6 zrośniętych kręgów z artykułowanymi, wypukłymi powierzchniami skierowanymi ku przodowi i tyłowi. Pierwszy kręg ogonowy jest przodowklęsły. Szeroki wyrostek neuralny jest sprężony przedniotylno, a także jest nieco pochylony do tyłu w przednich kręgach ogonowych.
Łopatka ukazuje przyśrodkowe wzniesienie bliskie do przedniogrzbietowego brzegu. Kości długie stosunkowo krótkie i mocne. Kości śródręcza są krótsze niż u
Antarctosaurus,
Argyrosaurus i pozostałych tytanozaurów.
Anatomia:
Jak każdy zauropod poruszał się na czterech kończynach, miał długą szyję i ogon. Mimo że był przedstawicielem tytanozaurów, a nie diplodocydem (które
de facto nie dożyły do końca kredy, a wymarły znacznie wcześniej, wraz z nastaniem okresu kredowego), to jego głowa przypomina głowę
Diplodocus – obie posiadają tępe zęby w głębi pyska. Cechą charakterystyczną saltazaura jest jednak jego pancerz zbudowany z wielu osteoderm (płytek kostnych), które pokrywały jego grzbiet. Wcześniej tego rodzaju twory znane były jedynie u ankylozaurów – zapewne tak, jak i u nich pełniło rolę defensywną. Być może ich powstanie ma związek z małymi jak na zauropoda rozmiarami zwierzęcia, które nie mogło tak jak więksi kuzyni opierać się na swej wielkości w razie ataku drapieżników.
Paleoekologia:
Saltazaur żył na terenie Ameryki Południowej, której dominującymi roślinożercami w kredzie pozostały zauropody – w przeciwieństwie do Ameryki Północnej, gdzie straciły swą wiodącą rolę na rzecz ornitopodów (zwłaszcza hadrozaurów w późnej kredzie) i ceratopsów, które poprzez izolację nie zasiedliły tego kontynentu. Analogicznie, choć na mniejszą skalę sytuacja ta ma miejsce i dziś: wiele taksonów jest charakterystycznych tylko dla Ameryki Północnej, bądź to Południowej. Dopiero powstanie Przesmyku Panamskiego w pliocenie pozwoliło na migrację zwierząt, zwaną "Wielką Wymianą Południowoamerykańską".
Saltasaurus koegzystował na terenie współczesnej Argentyny m.in. z teropodem
Noasaurus, a także z licznymi ptakami:
Avisaurus,
Enantiornis,
Lectavis,
Soroavisaurus i
Yungavolucris.
Opis:
Saltasaurus to rodzaj małego, późnokredowego tytanozaura z dzisiejszej północno-zachodniej Argentyny. Znane są także okazy z Urugwaju (formacja Asencio), jednak obecnie są traktowane jako synonimy innego zauropoda o nazwie
Neuquensaurus australis - ich szacunkowa wielkość to nie więcej niż 8 metrów, podczas gdy gatunek typowy
S. loricatus mierzył do 12 metrów długości.
Saltasaurus stał się sławny z dwóch powodów: jest pierwszym odkrytym zauropodem z tarczkami kostnymi pełniącymi rolę pancerza, jak i również z powodu znalezionych jego niewielkich, skamieniałych jaj o średnicy 11-12 cm. Stwierdzono, że samice wykopywały za pomocą kończyn dołki w które składały później jaja. Obecność wielu dołków koło siebie może świadczyć o zachowaniu stadnym tych tytanozaurów, co w połączeniu z pancerzem było zapewne jedyną formą obrony przed takimi drapieżnikami, jak
Abelisaurus. Odkryto około 25 jaj saltazaura.
Obecnie wyróżnia się tylko jeden gatunek saltazaura,
S. loricatus, natomiast dwa pozostałe są młodszymi synonimami:
S. australis łączy się z
Neuquensaurus australis, natomiast
S. robustus traktuje się jako szczątki
S. loricatus. Rodzaj
Saltasaurus z gatunkiem typowym
S. loricatus został opisany przez José'a Bonaparte i Jaima Powella w 1980 roku.
Etymologia:
Nazwa rodzajowa
Saltasaurus wzięła się z miejsca znalezienia gatunku typowego
S. loricatus. Można ją dosłownie tłumaczyć jako "jaszczur z Salta".
Spis gatunków:
Saltasaurus Bonaparte i Powell, 1980
=
Microcoelus Lydekker, 1893
=
Loricosaurus von Huene, 1929
Saltasaurus australis (Lydekker, 1893) =
Neuquensaurus australis Powell, 1986
=
Microcoelus australis Lydekker, 1893
=
Titanosaurus australis (Lydekker, 1893)
Saltasaurus loricatus Bonaparte i Powell, 1980
Saltasaurus robustus (von Huene, 1929) = ?
Saltasaurus loricatus Bonaparte i Powell, 1980
=
Loricosaurus robustus von Huene, 1929
=
Titanosaurus robustus (von Huene, 1929)
Bibliografia:
http://www.dinodata.org/index.php?optio ... &Itemid=67
http://www.dinodata.org/index.php?optio ... &Itemid=67
http://www.dinodata.org/index.php?optio ... &Itemid=67
http://www.paleodb.org/cgi-bin/bridge.p ... eal_user=1
http://en.wikipedia.org/wiki/Saltasaurus
http://www.thescelosaurus.com/saltasauridae.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Lecho_Form ... paleofauna
Rekonstrukcje Saltasaurus:
)
