[artykuł] historia taksonomii celofyza
: 10 września 2006, o 17:47
Historia taksonomiczna celofyza jest świetnym przykładem zamieszania, jakie czasem występuje w nazewnictwie wymarłych taksonów.
Podstawowym wymogiem pozwalającym uznać daną nazwę za obowiązującą jest prawidłowo sporządzony opis (opublikowany w czasopiśmie naukowym, zawierający cechy diagnozujące dany gatunek) i obecność holotypu (okazu typowego - skamieniałości, z którą należy porównywać wszystkie nowe, podobne szczątki). Jeśli na dalszym etapie badań okazuje się, że dany gatunek został opisany dwa razy pod różnymi nazwami, obowiązująca jest zasada priorytetu - za prawidłową zostaje uznana nazwa starsza.
W 1889 roku Edward Drinker Cope przemianował opisanego przez siebie w 1887 roku, a znalezionego w kamieniołome Snyder na terenie Ghost Ranch ("Rancza Duchów" - prezbiteriańskiego ośrodka wypoczynkowego) w Nowym Meksyku, Coelurus bauri na Coelophysis bauri. Szczątki tego dinozaura były bardzo ubogie (tylne kończyny, fragmenty obręczy miedniczej, kręgi) i ciężko było postawić diagnozę celofyza. Dodatkowo Cope na podstawie kilku fragmentów kostnych nazwał kolejne gatunki, jak Coelophysis longicollis, czy Coelophysis willistoni, których okazy później bądź to zaliczono do C. bauri, bądź uznano za szczątki kostne nie-dinozaurów, kilka okazów nie nadaje się w ogóle do zaklasyfikowania. Wszystkie gatunku poza C. bauri uznano za nomina nuda. Już na tym etapie zapanował więc straszny bałagan.
W 1947 roku na terenie Ghost Ranch ekspedycja Edwina Colberta (pierwsze kości znalazł George Whitaker) odkryła wiele świetnie zachowanych szkieletów małych teropodów i zostały one również zaliczone do gatunku C. bauri. Wydobywanie okazów trwało latami, wyjmowane całe bloki skalne i transportowano do muzeum celem preparacji. W latach 90. XX wieku naukowcy debatowali nad tym, czy zasadne jest zaliczenie okazów Colberta do tego samego gatunku, co słabo zachowane okazy C. bauri - dla okazów z 1947 roku utworzono nową nazwę: Rioarribasaurus colberti Hunt & Lucas, 1991. Problemem było to, że naukowcy pisząc o celofyzie, prawie zawsze opierali się na późniejszych, świetnie zachowanych okazach. W końcu, pod naciskiem środowiska paleontologicznego, miano okazu typowego C. bauri przeniesiono ze słabo zachowanego okazu Cope'a na jeden z lepszych okazów Colberta. ICZN (Międzynarodowa Komisji do spraw Nomenklatury Zoologicznej), czuwająca nad nazewnictwem taksonów zwierzęcych, uznała nazwę Rioarribasaurus za nomen rejectum, a Coelophysis - nomen conservandum. Dla okazów Cope'a utworzono zaś nazwę Eucoelophysis baldwini, materiały dodatkowe znaleziono w latach 90. XX wieku i to jeden z nich stał się neotypem (nowym holotypem) E. baldwini. Co ciekawe, badania Nesbitta i współprac. z 2004 roku wykazały, że eucelofyz to być może w rzeczywistości przedstawiciel Lagosuchidae bliski silezaurowi!
Dla, nazwanego w 1908 roku przez Fryderyka von Huene (niemieckiego paleontologa znanego min. z opisania nagromadzenia szczątków kostnych plateozaura) Coeolophysis posthumus, niepewnego i wymagającego gruntownej rewizji gatunku, zdecydowano się utworzyć nową nazwę w obrębie nowego rodzaju - Halticosaurus longotarsus. Skamieniałości jedynego okazu, które jak się okazało były wymieszane z kośćmi zauropodomorfa Sellosaurus gracilis, synonimizuje się czasem z Liliensternus. Natomiast materiał drugiego gatunku Halticosaurus - H. orbitoangulatus - okazał się być okazem krokodylomorfa.
Jednym z młodszych synonimów celofyza może być również Podokesaurus. Jego odkrywczyni, Mignot 'Dinozaurowa Dama' Talbot, przekazała okaz do koledżu Mount Holyoke, w okolicy którego znalazła skamieniałości. Tam okazy spoczęły w piwnicy budynku działu naukowego. Niestety, w 1917 roku pożar strawił budynek i znajdującą się wewnątrz skamieniałość, na szczęście przedtem wykonano jego odlewy i trzy z nich zachowały się do dziś.
By jeszcze skomplikować sprawę, sporo naukowców synonimizuje obecnie celofyza z megapnozaurem ["wielkim jaszczurem co nie dycha" (sic!)]. Megapnosaurus to nazwa utworzona w 2001 roku przez entomologa, dla dinozaura znanego jako Syntarsus, gdyż okazało się że syntarsem nazwano wcześniej jeden z gatunków chrząszczy. Środowisko paleontologiczne sprzeciwiło się tej zmianie; na przykład paleontolog Raath (ten sam, który utworzył nazwę Syntarsus) uznaje ją za młodszy synonim Coelophysis, odrzuca jednak nazwę Megapnosaurus. Problemem było to, że badacze, którzy zauważyli, że nazwa Syntarsus jest już zajęta nie postąpili zgodnie z "paleo-etykietą" i nie dali Raathowi szansy wybrania własnej nowej nazwy. Dwóch z trzech autorów nazwy Megapnosaurus to Polacy: prof. Adam Ślipiński i dr Piotr Węgrzynowicz z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie. Tym oto sposobem i my wmieszaliśmy się w awanturę z nazewnictwem w tle, a megapnozaur jest, de facto, jednym z dinozaurzych rodzajów (współ-)opisanych przez Polaków.
Jak więc widać synonimika Coelophysis bauri jest nader skomplikowana.
Słowniczek
nomen nudum (l. mn.:nomina nuda) - nazwa naga ("łysa") - bez sporządzenia prawidłowego opisu, lub przy braku holotypu (okazu typowego)
nomen rejectum - nazwa odrzucona
nomen conservandum - nazwa zachowana, np. ze względu na jej powszechną stosowalność
Klasyfikacja
Coelophysis Cope, 1889 (=Coelurus; =Tanystropheus in partim.; =?Podokesaurus Talbot, 1911; =Rioarribasaurus Hunt & Lucas, 1991; =?Megapnosaurus Ivie et al., 2001; =?Syntarsus Raath, 1969; =?Liliensternus Welles, 1984)
Coelophysis bauri Cope, 1889 (=Coelurus bauri Cope, 1887; =Tanystropheus bauri Cope, 1887; =Rioarribasaurus colberti Hunt & Lucas, 1991; =Syntarsus colberti Paul, 1993); =Coelophysis longicollis; =Coelophysis willistoni
?Coelophysis rhodesiensis (=Megapnosaurus rhodesiensis Ivie et al., 2001; =Syntarsus rhodesiensis)
?Coelophysis kayentakatae (=Megapnosaurus kayentakatae Ivie et al., 2001; =Syntarsus kayentakatae)
?Coelophysis holyokensis (=Podokesaurus holyokensis Talbot, 1911)
?Coeolophysis posthumus (=Halticosaurus longotarsus; =?Liliensternus posthumus)
?Coeolophysis liliensterni (=Liliensternus liliensterni Welles, 1984)
?Coeolophysis airelensis (="Liliensternus" airelensis)
Literatura
http://en.wikipedia.org/wiki/Coelophysis
http://en.wikipedia.org/wiki/Eucoelophysis
http://en.wikipedia.org/wiki/Podokesaurus
http://en.wikipedia.org/wiki/Halticosaurus
http://en.wikipedia.org/wiki/Liliensternus
http://en.wikipedia.org/wiki/Megapnosaurus
Podstawowym wymogiem pozwalającym uznać daną nazwę za obowiązującą jest prawidłowo sporządzony opis (opublikowany w czasopiśmie naukowym, zawierający cechy diagnozujące dany gatunek) i obecność holotypu (okazu typowego - skamieniałości, z którą należy porównywać wszystkie nowe, podobne szczątki). Jeśli na dalszym etapie badań okazuje się, że dany gatunek został opisany dwa razy pod różnymi nazwami, obowiązująca jest zasada priorytetu - za prawidłową zostaje uznana nazwa starsza.
W 1889 roku Edward Drinker Cope przemianował opisanego przez siebie w 1887 roku, a znalezionego w kamieniołome Snyder na terenie Ghost Ranch ("Rancza Duchów" - prezbiteriańskiego ośrodka wypoczynkowego) w Nowym Meksyku, Coelurus bauri na Coelophysis bauri. Szczątki tego dinozaura były bardzo ubogie (tylne kończyny, fragmenty obręczy miedniczej, kręgi) i ciężko było postawić diagnozę celofyza. Dodatkowo Cope na podstawie kilku fragmentów kostnych nazwał kolejne gatunki, jak Coelophysis longicollis, czy Coelophysis willistoni, których okazy później bądź to zaliczono do C. bauri, bądź uznano za szczątki kostne nie-dinozaurów, kilka okazów nie nadaje się w ogóle do zaklasyfikowania. Wszystkie gatunku poza C. bauri uznano za nomina nuda. Już na tym etapie zapanował więc straszny bałagan.
W 1947 roku na terenie Ghost Ranch ekspedycja Edwina Colberta (pierwsze kości znalazł George Whitaker) odkryła wiele świetnie zachowanych szkieletów małych teropodów i zostały one również zaliczone do gatunku C. bauri. Wydobywanie okazów trwało latami, wyjmowane całe bloki skalne i transportowano do muzeum celem preparacji. W latach 90. XX wieku naukowcy debatowali nad tym, czy zasadne jest zaliczenie okazów Colberta do tego samego gatunku, co słabo zachowane okazy C. bauri - dla okazów z 1947 roku utworzono nową nazwę: Rioarribasaurus colberti Hunt & Lucas, 1991. Problemem było to, że naukowcy pisząc o celofyzie, prawie zawsze opierali się na późniejszych, świetnie zachowanych okazach. W końcu, pod naciskiem środowiska paleontologicznego, miano okazu typowego C. bauri przeniesiono ze słabo zachowanego okazu Cope'a na jeden z lepszych okazów Colberta. ICZN (Międzynarodowa Komisji do spraw Nomenklatury Zoologicznej), czuwająca nad nazewnictwem taksonów zwierzęcych, uznała nazwę Rioarribasaurus za nomen rejectum, a Coelophysis - nomen conservandum. Dla okazów Cope'a utworzono zaś nazwę Eucoelophysis baldwini, materiały dodatkowe znaleziono w latach 90. XX wieku i to jeden z nich stał się neotypem (nowym holotypem) E. baldwini. Co ciekawe, badania Nesbitta i współprac. z 2004 roku wykazały, że eucelofyz to być może w rzeczywistości przedstawiciel Lagosuchidae bliski silezaurowi!
Dla, nazwanego w 1908 roku przez Fryderyka von Huene (niemieckiego paleontologa znanego min. z opisania nagromadzenia szczątków kostnych plateozaura) Coeolophysis posthumus, niepewnego i wymagającego gruntownej rewizji gatunku, zdecydowano się utworzyć nową nazwę w obrębie nowego rodzaju - Halticosaurus longotarsus. Skamieniałości jedynego okazu, które jak się okazało były wymieszane z kośćmi zauropodomorfa Sellosaurus gracilis, synonimizuje się czasem z Liliensternus. Natomiast materiał drugiego gatunku Halticosaurus - H. orbitoangulatus - okazał się być okazem krokodylomorfa.
Jednym z młodszych synonimów celofyza może być również Podokesaurus. Jego odkrywczyni, Mignot 'Dinozaurowa Dama' Talbot, przekazała okaz do koledżu Mount Holyoke, w okolicy którego znalazła skamieniałości. Tam okazy spoczęły w piwnicy budynku działu naukowego. Niestety, w 1917 roku pożar strawił budynek i znajdującą się wewnątrz skamieniałość, na szczęście przedtem wykonano jego odlewy i trzy z nich zachowały się do dziś.
By jeszcze skomplikować sprawę, sporo naukowców synonimizuje obecnie celofyza z megapnozaurem ["wielkim jaszczurem co nie dycha" (sic!)]. Megapnosaurus to nazwa utworzona w 2001 roku przez entomologa, dla dinozaura znanego jako Syntarsus, gdyż okazało się że syntarsem nazwano wcześniej jeden z gatunków chrząszczy. Środowisko paleontologiczne sprzeciwiło się tej zmianie; na przykład paleontolog Raath (ten sam, który utworzył nazwę Syntarsus) uznaje ją za młodszy synonim Coelophysis, odrzuca jednak nazwę Megapnosaurus. Problemem było to, że badacze, którzy zauważyli, że nazwa Syntarsus jest już zajęta nie postąpili zgodnie z "paleo-etykietą" i nie dali Raathowi szansy wybrania własnej nowej nazwy. Dwóch z trzech autorów nazwy Megapnosaurus to Polacy: prof. Adam Ślipiński i dr Piotr Węgrzynowicz z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie. Tym oto sposobem i my wmieszaliśmy się w awanturę z nazewnictwem w tle, a megapnozaur jest, de facto, jednym z dinozaurzych rodzajów (współ-)opisanych przez Polaków.
Jak więc widać synonimika Coelophysis bauri jest nader skomplikowana.
Słowniczek
nomen nudum (l. mn.:nomina nuda) - nazwa naga ("łysa") - bez sporządzenia prawidłowego opisu, lub przy braku holotypu (okazu typowego)
nomen rejectum - nazwa odrzucona
nomen conservandum - nazwa zachowana, np. ze względu na jej powszechną stosowalność
Klasyfikacja
Coelophysis Cope, 1889 (=Coelurus; =Tanystropheus in partim.; =?Podokesaurus Talbot, 1911; =Rioarribasaurus Hunt & Lucas, 1991; =?Megapnosaurus Ivie et al., 2001; =?Syntarsus Raath, 1969; =?Liliensternus Welles, 1984)
Coelophysis bauri Cope, 1889 (=Coelurus bauri Cope, 1887; =Tanystropheus bauri Cope, 1887; =Rioarribasaurus colberti Hunt & Lucas, 1991; =Syntarsus colberti Paul, 1993); =Coelophysis longicollis; =Coelophysis willistoni
?Coelophysis rhodesiensis (=Megapnosaurus rhodesiensis Ivie et al., 2001; =Syntarsus rhodesiensis)
?Coelophysis kayentakatae (=Megapnosaurus kayentakatae Ivie et al., 2001; =Syntarsus kayentakatae)
?Coelophysis holyokensis (=Podokesaurus holyokensis Talbot, 1911)
?Coeolophysis posthumus (=Halticosaurus longotarsus; =?Liliensternus posthumus)
?Coeolophysis liliensterni (=Liliensternus liliensterni Welles, 1984)
?Coeolophysis airelensis (="Liliensternus" airelensis)
Literatura
http://en.wikipedia.org/wiki/Coelophysis
http://en.wikipedia.org/wiki/Eucoelophysis
http://en.wikipedia.org/wiki/Podokesaurus
http://en.wikipedia.org/wiki/Halticosaurus
http://en.wikipedia.org/wiki/Liliensternus
http://en.wikipedia.org/wiki/Megapnosaurus