R????norodnosĂ? form dinozaur??w: Teropody.
: 16 sierpnia 2006, o 09:20
Aktualne artykuły na temat różnodności form teropodów znajdują się na http://www.encyklopedia.dinozaury.com/i ... Dinosauria
Kanadyjski Stan prowincji Alberta, zajmuje tysiĂ?ce kilometr??w kwadratowych pokryty jedynie, piaskiem oraz kar??owatymi krzewami. Jednak, dla paleontolog??w to kopalnia z??ota, znajdujĂ? siĂ? tu setki skamienia??ych szczĂ?tk??w nale??Ă?cych do najbardziej przera??ajĂ?cych stworze?? jakie, kiedykolwiek ??y??y na Ziemi. Naukowcy znale??li na, tej pustyni ponad 500szkielet??w dinozaur??w, 75 milion??w lat temu by??a to nadmorska r??wnina, bujnie porosnieta roslinnosĂ?iĂ?.
Przez wiekszosĂ? ery dinozaur??w kt??ra rozpoczĂ???a sie 245 milion??w lat temu, drapie??cy nie przekraczali wielkosĂ?i wsp????czesnych zwierzĂ?t lĂ?dowych, si??y kt??re majĂ? przyspieszyĂ? ewolucje majĂ? siĂ? dopiero pojawic, kontynenty sĂ? sĂ?isniĂ?te w pojedynczĂ? lĂ?dowĂ? mase zwana PangeĂ?, klimat jest ciep??y i suchy. Dinozaury rozwijajĂ? siĂ? bez, przeszk??d, wtedy w??asnie 200 milion??w lat, Pangea pĂ?ka powodujĂ?c powstanie izolowanych populacji dinozaur??w i przyspieszajĂ?c ich ewolucje. Niekt??re z roslino??ernych gad??w, dorastajĂ? do olbrzymich rozmiar??w , drapie??cy kt??rzy na nie polujĂ? tak??e muszĂ? urosnĂ?c aby prze??yc i rosnĂ? trzykrotnie. A ponadto doskonalĂ? sw??j zbrojny arsena??, tak powstajĂ? karnozaury, kt??re to nazwĂ? okre??la siĂ? du??e, miĂ?so??erne dinozaury, o d??ugosĂ?i cia??a przekraczajĂ?cej 5m, kt??re porusza??y siĂ? w pozycji wyprostowanej, na tylnych ko??czynach , mia??y du??e glowy i sztyletowate zĂ?by a tak??e bardzo kr??tkie ramiona. To w??asnie te dinozaury sĂ? najbardziej wychwalane przez dzieĂ?i a tak??e przez tw??rc??w film??w s-f. Ich wsp????czesne rekonstrukcje mo??na oglĂ?daĂ? w ty??iacach muzeum. Ă?ia??a tych gad??w by??y, ogromne jak domy, ziemia dr??a??a pod ciĂ???arem ich potĂ???nych krok??w, a ofiary ginĂ???y rozrywane na strzĂ?py w ich potĂ???nych szczĂ?kach. niekt??re z pierwszych karnozaur??w zosta??y znale??ione w??asnie na pustyni, Alberta. Odkryty w kamiennyn ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat . Nale??a?? do, najlepiej rozwinietych , najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w nadano mu nazwĂ? rodzajowĂ? Tyranosaurus. Morderczy kuzyn Albertosaurusa jest najlepiej znanym dinozaurem na ??wiecie. Jak wszystkie karnozaury Albertozaur u??ywa?? swej potĂ???nej g??owy jako bro??, jego szczĂ?ka by??a wy??sza, a zĂ?by d??u??sze ni??, u jakiego innego wczesnego drapie??nika. Dodatkowe wyposa??enie mog??o by uczyniĂ? czaszkĂ? zbyt ciĂ?zka ale natura, znalaz??a rozwiĂ?zanie. W pokrywie pojawi??y sie dziury a kosĂ?i uleg??y pneumatyzacji, krytyczny punkt uderzeniowy czaszki pozostawa?? jednak potĂ???nie wzmocniony. Albertozaur by?? wielkosĂ?i ma??ego autobusu i wa??y?? 2,5 t mia?? cienki pysk i gro??nie wyglĂ?dajĂ?ce zĂ?by. Paleontolodzy mysleli kiedys ??e, karnozaury by??y powolnymi, ma??o zwrotnymi stworzeniami, takimi doros??ymi krokodylami, niekt??rzy badacze sugerowali nawet ??e, by??y zbyt du??e aby polowaĂ? i od??ywia??y siĂ? padlinĂ?. lecz karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi dla przyk??adu ''Ornitomim'' jeden z najszybszych dinozaur??w kiedy spacerowa?? stawia?? stosunkowo ma??e kroki, ale kiedy zaczyna?? poruszaĂ? siĂ? szybciej, d??ugosĂ? jego krok??w wznacznie wzrasta??a. MierzĂ?c odleg??osĂ? pomiĂ?dzy odciskami lewej i prawej nogi i d??ugosci ca??ej stopy mo??emy, wyliczyĂ? prĂ?dkosc z jakĂ? porusza??o sie zwierze. Dwu metrowej wyskokosĂ?i dinozaur porusza?? siĂ? z prĂ?dkosĂ?ia 25km/h gdyby nogi nie grzĂ?z??y by mu w mule, m??g??by biec zdecydowanie szybciej. Albertozaur i inne karnozaury nie by??y zapewne, a?? , tak szybkie ale wiĂ?koszosĂ? paleontolog??w zgadza siĂ? ??e, przesĂ?ignĂ???y by cz??owieka. Niekt??rzy twierdzĂ? ??e zdolne by??y osiĂ?gaĂ? 65 km/h takĂ? szybkosĂ? wraz z wielkosĂ?ia czyni??y z nich przera??ajĂ?ce stworzenia.Prawdziwy jednak strach wzbudza??y inne zab??jcze narzĂ?dzia, w tym potĂ???ne szczĂ?ki i silne masywne karki. Wiekszosci ludziom dinozaury kojarzĂ? sie z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych , jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu . 200 milin??w lat temu kiedy super kontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????. Nowo powsta??e ??ancuchy g??rskie i morza kt??re wdar??y siĂ? w g??Ă?b lĂ?du powodowa??y izolacjĂ? dinozaur??w, na coraz to mniejsze grupy. Izolacja geograficzna sta??a siĂ? podstawowym motorem napĂ?dowym przy??pieszajĂ?cym ewolucje i doprowadzi??a do powstania
wiĂ?kszej r????norodnosĂ?i form. Kiedy masy lĂ?dowe oddzieli??y sie od siebie zar??wno rosliny jak i zwierzeta, zaczĂ???y przystosowywaĂ? siĂ? do nowych ??rodowisk, rozwijajĂ?c r????ne strategie warunkujĂ?ce prze??ycie. Jeden z roslinozerc??w ''Ankylozaur'' wyposa??y?? siĂ? w ciĂ???kĂ? bro?? i ogon s??u??Ă?cy do zadawania cios??w , ''Triceratops''rozwinĂ??? wielkĂ? kryze i wielkie rogi, ''Sejsmozaur'' po prostu urus?? do ogromnych rozmiar??w osiĂ?gajĂ?c wielkosĂ? piĂ?ciu s??oni. W grze o przetrwanie w??a??nie wielkosĂ? mia??a okazaĂ? siĂ? czynnikiem decydujĂ?cym, kiedy nie wystarcza??o byĂ? ogromnym niekt??rzy ro??lino??ercy znale??li jednak dodatkowĂ? ochronĂ?, aby mieĂ? szanse na prze??ycie i ??aĂ?zyli siĂ? w stada, aby mieĂ? szanse na upolowanie jakiej?? zdobyczy miĂ?so??erne dinozaury r??wnie?? musia??y zwiekszyĂ? swoje ogromne rozmiary, ale nie tylko. Aby zyskaĂ? przewagĂ? musia??y staĂ? sie sprytniejsze i szybsze inaczej umar??y by z g??odu. Kiedy moment ewolucji przypad?? jakiej?? okreslonej grupie zwierzĂ?t to dotyczy??o to zazwyczaj, miĂ?so??erc??w a nie roslino??Ă?rc??w. Struktury tego sĂ? wielorakie jedna zdeterminowana jest przez charakter stosunk??w drapie??ca- ofiara. Roslino??ercy starajĂ? siĂ? dorosnĂ?Ă? , coraz bardziej, a przy tym uzbroiĂ? siĂ? dodatkowo przeciw drapie??nikom. Ci jednak muszĂ? pozostaĂ? na czele w tym wysĂ?igu zbrojen i zawsze muszĂ? byĂ? inteligentne i nieco szybsze, je??eli im siĂ? to nie uda nie bĂ?dĂ? mia??y co jesĂ?.
Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych roslino??erc??w na ca??ym swiecie by??y bardzo podobne. Izolacja geograficzna spowodowa??a powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych, jedynym miejscem gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko jest Argentyna, w??a??nie tu znale??iono nowego karnozaura. W przeszlosĂ?i wiĂ?kszosĂ?, skamielin dinozaur??w by??a znajdowana na p????kuli p????nocnej, gdzie zresztĂ? rozwinĂ???a sie paleontologia. PrzyczynĂ? tego by??a mo??liwosĂ? ??atwiejszej lokalizacji szczĂ?tk??w. D??ugi okres izolacji, pomiĂ?dzy dwoma super kontynentami , sprawi?? ??e kiedy wykopuje siĂ? jakiego?? dinozaura w Ameryce Po??udniowej to ma on czĂ?sto jakie?? nowe cechy. Hose Bonaparte z argentynskiego Muzeum Historii Naturalnej nazwany zosta??''mistrzem mezozoiku''. W roku 1985 dr Bonaparte odkry?? szkielet wa??Ă?cego tone, miĂ?so??ernego dinozaura zwanego ''Karnotaurem'' . Odkrycie to zdumia??o paleontolog??w, karnotaury pojawi??y siĂ? na Ziemi kr??tko po rozdzieleniu sie kontynent??w, mia??y bardzo wysokĂ?, potĂ???nie zbudowanĂ? czaszkĂ?, jednak ich najzwyklejszĂ? cechĂ? by??y dwa du??e, p??askie rogi otaczajĂ?ce oczy. Karnozaury mia??y zwykle ma??e rogi lub te?? nie miay ich w og??le. Ta czaszka jest bardzo dziwna jak na karnozaura, poniewa?? posiada bardzo du??e rogi zak??adam ??e taki r??g, by?? pomocny przy zabijaniu ofiary, poniewa?? przednia czĂ?sc czaszki zwierzĂ?cia jest mocno zredukowana. Ty?? czaszki s??uzy?? jako punkt zaczepu miĂ???ni karku i szczĂ?ki. Podczas gdy wiele wczesnych drapie??c??w zabija??o swe ofiary za pomocĂ? ostrych pazur??w tylnych odn??zy, karnozaury rozwinĂ???y potĂ???ne dzia??ajĂ?ce jak tarcze g??owy i szczĂ?k i tak silne ??e z ??atwosciĂ? mog??y rozruchotaĂ? kosĂ? lub tarczĂ? ochronnĂ?. Pyski wielu karnozaurow wyposa??one by??y w specjalny staw zawiasowy kt??ry umo??liwia?? szersze, rozwarcie szczĂ?k. Drapie??niki mog??y tak??e otwierac otw??r
gĂ?bowy w p??aszczyznie poziomej. By??y to adaptacje kt??re wkr??tce pozwolĂ? karnozaurom na osiĂ?gniĂ?cie jeszcze wiekszych rozmiar??w. Jednego z najwiĂ?kszych karnozaur??w znale??iono w??asnie tutaj, 650 km od Bieguna po??udniowego. W roku 1991 geolog prowadzacy prace w tym rejonie odkry?? fragment kosĂ?i , kt??ry zachĂ?ci?? paleontolog??w do skierowania swych krok??w na lodowĂ? pustynie. W czasie prac wykopaliskowych, temperatura nigdy nie wzros??a powy??ej -30 stopni, tymczasem trzeba by??o usunĂ?c dwie tony ska??y aby wydobyĂ?na powierzchnie zadziwiajĂ?ce znale??isko. ''Krylofozaur'' czyli ''zamro??ony dinozaur grzebie??siaty'' by?? to pierwszy dinozaur odnale??iony w Antarktyce. Jego wiek oszacowany na 190 milion??w lat, co oznacza??o ze by?? jednym z najstarszych karnozaur??w w og??le. Najbardziej unikatowĂ? cechĂ? szkieletu sĂ? naro??la na srodku g??owy czyli grzebie??, na czaszce. Najprawdopodobniej s??u??y?? jako element wabiacy partnerke w czasie toku, z pewnosciĂ? inne karnozaury posiada??y tak??e wyrostki g??owowe, ale grzebie?? krylofozaura by?? znacznie wiekszy i zbyt delikatny by m??g?? przydaĂ? sie w walce.Z odkryciem krylofozaura nauka znalazla siĂ? w posiadaniu dowod??w ewolucji karnozaur??w, jako dosz??o niemal 200 milion??w lat temu w okresie jurajskim , przez nastĂ?pne 135 milion??w lat z gad??w tych bĂ?dĂ? rozwijĂ?c siĂ? przypominajĂ?ce tarczy glowy i potĂ???ne szczĂ?ki, uwsteczniajĂ?c przy tym ko??czyny przednie, stanĂ? siĂ? zwierzĂ?tami kt??re wszyskie cechy
przystosowane sĂ? do zabijania . Kiedy du??e karnozaury takie jak Tyranosaurus sta??y siĂ? pod koniec kredy niezwykle skutecznymi drapieznikami, wypar??y wszystkich konkurent??w pozosta??y jednymi du??ymi gadami miĂ?so??ernymi. Uwa??am ??e, to w??asnie one sĂ? ko??cowym etapem w ewolucji wielkich gad??w. W miare kiedy zbli??a?? sie okres kredowy mo??emy zaobserwowaĂ? nasilenie tempa zmian ewolucyjnych, pojawiajĂ? siĂ? wciĂ??? nowe adaptacje, dinozaury kt??re na poczĂ?tku swojego panowania rozwija??y sie stosunkowo wolno a, sĂ? teraz najbardziej wyspecjalizowanymi miĂ?so??ercami, kt??re b??yskawicznie siĂ? r??znicujĂ? i zmienijĂ? cechy. niezale??nie od tego czy polwa??y samotnie czy w grupach , karnozaury byly smiertelnie skuteczne.
Mog??y bardzo szybko i zwinnie podbiec do ofiary wydrzeĂ? z niej potĂ???ny kawa??ek i poczekaĂ? w sĂ?siedztwie a?? zdobycz wykrwawi siĂ? na ??mierĂ?. Ma??o ryzykowna ale za to bardzo skuteczna taktyka. Na podstawie obserwacji wsp????czesnych drapie??nik??w, mo??na przypuszczaĂ? ??e karnozaury polowa??y o ??wicie i o zmierzchu lub te?? w czasie ksiĂ?zycowej nocy, mog??y je??c tylko raz w tygodniu, a nawet rzadziej. Ale porzera??y wtedy 500kg miĂ?sa za jednym razem. ''Albertozaur'' i ''Tyranozaur'' ??yjĂ?ce w Ameryce P????nocnej wybra??y dwa r????ne kierunki ewolucji. Tyranozaur postawi?? na mase cia??a i sta?? siĂ? wiĂ?kszym i silniejszym. Albertozaur nie zwiĂ?kszy?? swych rozmiar??w, by?? szybszy od tyranozaura ale nie a?? tak du??y. Kiedy karnozaury rozwinĂ???y swe szybkie d??ugie nogi i potĂ???ne szczĂ?ki inne czesĂ?i ramiona i ko??czyna g??rne sta??y sie mniejsze nie wiĂ?ksze od ludzkich, przyczynĂ? skrucenia ko??czyn g??rnych by??o ograniczenie masy cia??a z przodu bioder.Tak wiĂ?c te zwierzĂ?ta ogranicza??y swĂ? mase jak to, tylko by??o mo??liwe, pomimo skr??cenia ko??czyn g??rnych by??y niezwykle silnymi drapie??nikami, kt??re chwyta??y swe ofiary za pomocĂ? szczĂ?k. Wiemy jak by??y zbudowane karnozaury ale czy naprawde tak wyglĂ?da??y, niekt??rzy spekulujĂ? ??e mialy sk??re taka jak jaszczurki, inni sugerujĂ? ??e przypomina??y raczej ptaki i byĂ? mo??e posiada??y pi??ra. Hose Bonaparte odnalaz??, pierwszy bezpo??redni dow??d -odcisk sk??ry karnozaura.
To interesujĂ?ce poniewa?? wiĂ?kszosĂ? paleontologow przypuszcza??o i??, karnozaury mog??y posiadaĂ? swego rodzaju pi??ra. Nie znaleziono jednak ??adnych pi??r, tylko odciski samej sk??ry. Zrekonstruowanie kszta??tu g??owy jest bardzo proste. G??owa sk??ada??a siĂ? zwykle z kosĂ?i pokrytych sk??rĂ?, tak wiĂ?c jej kszta??t odpowiada kszta??towi czaszki. Z resztĂ? cia??a jest wiĂ?kszy problem. Szkielet jest tylko wskaz??wka na temat wielkosĂ?i i masy zwierzĂ?cia. Prawdopodobnie najtrudniejszĂ? do rozsztrzygniĂ?cia sprawĂ? jest kolor sk??ry , ma??e drapie??niki posiada??y zapewne barwy ochronne z elementami maskujĂ?cymi takimi jak, paski czy kropki ale, dla 6m dwu no??nego zab??jcy kamufla?? nie odgrywa?? ??adnej roli. Tak wiĂ?c najwiĂ?ksze karnozaury by??y koloru szarozielonego lub szarego. WielkosĂ? m??zg??w drapie??c??wm wskazuje wyra??nie ??e w ko??cowym okresie swego zycia na Ziemi, doda??y do swego arsena??u, tak??e inteligencje. Jest ona czym?? charakterystycznym dla zwierzĂ?t polujĂ?cych grupowo. MyslĂ? ??e, aby dzia??a??a taka skoordynowana grupa trzeba, dysponowaĂ? du??ym zasobem inteligencji. Najinteligentniejsze dzisiaj zwierzĂ?ta tworzĂ? okre??lone struktury grupowe. Tak, wiĂ?c nie ma w tym nic dziwnego ??e sposr??d dinozaur??w najwieksze m??zgi wytworzy??y zwierzĂ?ta wystĂ?pujĂ?ce w grupach. Oczy p????nych karnozaur??w skierowane by??y naprz??d, co zapewnia??o zwierzĂ?ciu dok??adnĂ? ocene odleg??osci do zdobyczy i precyzyjny atak. Dinozaury te mia??y te?? znakomity s??uch. W momencie
zag??ady wielkich dinozaur??w 65 milion??w lat temu, karnozaury raptownie znikaja z powierzchni ziemi, wciĂ??? jednak wywolujĂ? wiele spor??w wsr??d naukowc??w. FascynujĂ?ca jest bowiem historia tych dwuno??nych gad??w o wielkich g??owach, ostrych zĂ?bach kt??re powsta??y na poczĂ?tku ery dinozaur??w i sta??y siĂ? najbardziej przera??ajĂ?cymi stworzeniami jakie kiedykolwiek stĂ?pa??y po Ziemi. Zag??ada dinozaur??w okaza??a siĂ? zbawienna dla ludzi, gdyby nie ona ssaki w tym nasi przodkowie, mogli nigdy nie osiĂ?gnĂ?c wy??yn ewolucji.
Kanadyjski Stan prowincji Alberta, zajmuje tysiĂ?ce kilometr??w kwadratowych pokryty jedynie, piaskiem oraz kar??owatymi krzewami. Jednak, dla paleontolog??w to kopalnia z??ota, znajdujĂ? siĂ? tu setki skamienia??ych szczĂ?tk??w nale??Ă?cych do najbardziej przera??ajĂ?cych stworze?? jakie, kiedykolwiek ??y??y na Ziemi. Naukowcy znale??li na, tej pustyni ponad 500szkielet??w dinozaur??w, 75 milion??w lat temu by??a to nadmorska r??wnina, bujnie porosnieta roslinnosĂ?iĂ?.
Przez wiekszosĂ? ery dinozaur??w kt??ra rozpoczĂ???a sie 245 milion??w lat temu, drapie??cy nie przekraczali wielkosĂ?i wsp????czesnych zwierzĂ?t lĂ?dowych, si??y kt??re majĂ? przyspieszyĂ? ewolucje majĂ? siĂ? dopiero pojawic, kontynenty sĂ? sĂ?isniĂ?te w pojedynczĂ? lĂ?dowĂ? mase zwana PangeĂ?, klimat jest ciep??y i suchy. Dinozaury rozwijajĂ? siĂ? bez, przeszk??d, wtedy w??asnie 200 milion??w lat, Pangea pĂ?ka powodujĂ?c powstanie izolowanych populacji dinozaur??w i przyspieszajĂ?c ich ewolucje. Niekt??re z roslino??ernych gad??w, dorastajĂ? do olbrzymich rozmiar??w , drapie??cy kt??rzy na nie polujĂ? tak??e muszĂ? urosnĂ?c aby prze??yc i rosnĂ? trzykrotnie. A ponadto doskonalĂ? sw??j zbrojny arsena??, tak powstajĂ? karnozaury, kt??re to nazwĂ? okre??la siĂ? du??e, miĂ?so??erne dinozaury, o d??ugosĂ?i cia??a przekraczajĂ?cej 5m, kt??re porusza??y siĂ? w pozycji wyprostowanej, na tylnych ko??czynach , mia??y du??e glowy i sztyletowate zĂ?by a tak??e bardzo kr??tkie ramiona. To w??asnie te dinozaury sĂ? najbardziej wychwalane przez dzieĂ?i a tak??e przez tw??rc??w film??w s-f. Ich wsp????czesne rekonstrukcje mo??na oglĂ?daĂ? w ty??iacach muzeum. Ă?ia??a tych gad??w by??y, ogromne jak domy, ziemia dr??a??a pod ciĂ???arem ich potĂ???nych krok??w, a ofiary ginĂ???y rozrywane na strzĂ?py w ich potĂ???nych szczĂ?kach. niekt??re z pierwszych karnozaur??w zosta??y znale??ione w??asnie na pustyni, Alberta. Odkryty w kamiennyn ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat . Nale??a?? do, najlepiej rozwinietych , najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w nadano mu nazwĂ? rodzajowĂ? Tyranosaurus. Morderczy kuzyn Albertosaurusa jest najlepiej znanym dinozaurem na ??wiecie. Jak wszystkie karnozaury Albertozaur u??ywa?? swej potĂ???nej g??owy jako bro??, jego szczĂ?ka by??a wy??sza, a zĂ?by d??u??sze ni??, u jakiego innego wczesnego drapie??nika. Dodatkowe wyposa??enie mog??o by uczyniĂ? czaszkĂ? zbyt ciĂ?zka ale natura, znalaz??a rozwiĂ?zanie. W pokrywie pojawi??y sie dziury a kosĂ?i uleg??y pneumatyzacji, krytyczny punkt uderzeniowy czaszki pozostawa?? jednak potĂ???nie wzmocniony. Albertozaur by?? wielkosĂ?i ma??ego autobusu i wa??y?? 2,5 t mia?? cienki pysk i gro??nie wyglĂ?dajĂ?ce zĂ?by. Paleontolodzy mysleli kiedys ??e, karnozaury by??y powolnymi, ma??o zwrotnymi stworzeniami, takimi doros??ymi krokodylami, niekt??rzy badacze sugerowali nawet ??e, by??y zbyt du??e aby polowaĂ? i od??ywia??y siĂ? padlinĂ?. lecz karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi dla przyk??adu ''Ornitomim'' jeden z najszybszych dinozaur??w kiedy spacerowa?? stawia?? stosunkowo ma??e kroki, ale kiedy zaczyna?? poruszaĂ? siĂ? szybciej, d??ugosĂ? jego krok??w wznacznie wzrasta??a. MierzĂ?c odleg??osĂ? pomiĂ?dzy odciskami lewej i prawej nogi i d??ugosci ca??ej stopy mo??emy, wyliczyĂ? prĂ?dkosc z jakĂ? porusza??o sie zwierze. Dwu metrowej wyskokosĂ?i dinozaur porusza?? siĂ? z prĂ?dkosĂ?ia 25km/h gdyby nogi nie grzĂ?z??y by mu w mule, m??g??by biec zdecydowanie szybciej. Albertozaur i inne karnozaury nie by??y zapewne, a?? , tak szybkie ale wiĂ?koszosĂ? paleontolog??w zgadza siĂ? ??e, przesĂ?ignĂ???y by cz??owieka. Niekt??rzy twierdzĂ? ??e zdolne by??y osiĂ?gaĂ? 65 km/h takĂ? szybkosĂ? wraz z wielkosĂ?ia czyni??y z nich przera??ajĂ?ce stworzenia.Prawdziwy jednak strach wzbudza??y inne zab??jcze narzĂ?dzia, w tym potĂ???ne szczĂ?ki i silne masywne karki. Wiekszosci ludziom dinozaury kojarzĂ? sie z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych , jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu . 200 milin??w lat temu kiedy super kontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????. Nowo powsta??e ??ancuchy g??rskie i morza kt??re wdar??y siĂ? w g??Ă?b lĂ?du powodowa??y izolacjĂ? dinozaur??w, na coraz to mniejsze grupy. Izolacja geograficzna sta??a siĂ? podstawowym motorem napĂ?dowym przy??pieszajĂ?cym ewolucje i doprowadzi??a do powstania
wiĂ?kszej r????norodnosĂ?i form. Kiedy masy lĂ?dowe oddzieli??y sie od siebie zar??wno rosliny jak i zwierzeta, zaczĂ???y przystosowywaĂ? siĂ? do nowych ??rodowisk, rozwijajĂ?c r????ne strategie warunkujĂ?ce prze??ycie. Jeden z roslinozerc??w ''Ankylozaur'' wyposa??y?? siĂ? w ciĂ???kĂ? bro?? i ogon s??u??Ă?cy do zadawania cios??w , ''Triceratops''rozwinĂ??? wielkĂ? kryze i wielkie rogi, ''Sejsmozaur'' po prostu urus?? do ogromnych rozmiar??w osiĂ?gajĂ?c wielkosĂ? piĂ?ciu s??oni. W grze o przetrwanie w??a??nie wielkosĂ? mia??a okazaĂ? siĂ? czynnikiem decydujĂ?cym, kiedy nie wystarcza??o byĂ? ogromnym niekt??rzy ro??lino??ercy znale??li jednak dodatkowĂ? ochronĂ?, aby mieĂ? szanse na prze??ycie i ??aĂ?zyli siĂ? w stada, aby mieĂ? szanse na upolowanie jakiej?? zdobyczy miĂ?so??erne dinozaury r??wnie?? musia??y zwiekszyĂ? swoje ogromne rozmiary, ale nie tylko. Aby zyskaĂ? przewagĂ? musia??y staĂ? sie sprytniejsze i szybsze inaczej umar??y by z g??odu. Kiedy moment ewolucji przypad?? jakiej?? okreslonej grupie zwierzĂ?t to dotyczy??o to zazwyczaj, miĂ?so??erc??w a nie roslino??Ă?rc??w. Struktury tego sĂ? wielorakie jedna zdeterminowana jest przez charakter stosunk??w drapie??ca- ofiara. Roslino??ercy starajĂ? siĂ? dorosnĂ?Ă? , coraz bardziej, a przy tym uzbroiĂ? siĂ? dodatkowo przeciw drapie??nikom. Ci jednak muszĂ? pozostaĂ? na czele w tym wysĂ?igu zbrojen i zawsze muszĂ? byĂ? inteligentne i nieco szybsze, je??eli im siĂ? to nie uda nie bĂ?dĂ? mia??y co jesĂ?.
Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych roslino??erc??w na ca??ym swiecie by??y bardzo podobne. Izolacja geograficzna spowodowa??a powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych, jedynym miejscem gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko jest Argentyna, w??a??nie tu znale??iono nowego karnozaura. W przeszlosĂ?i wiĂ?kszosĂ?, skamielin dinozaur??w by??a znajdowana na p????kuli p????nocnej, gdzie zresztĂ? rozwinĂ???a sie paleontologia. PrzyczynĂ? tego by??a mo??liwosĂ? ??atwiejszej lokalizacji szczĂ?tk??w. D??ugi okres izolacji, pomiĂ?dzy dwoma super kontynentami , sprawi?? ??e kiedy wykopuje siĂ? jakiego?? dinozaura w Ameryce Po??udniowej to ma on czĂ?sto jakie?? nowe cechy. Hose Bonaparte z argentynskiego Muzeum Historii Naturalnej nazwany zosta??''mistrzem mezozoiku''. W roku 1985 dr Bonaparte odkry?? szkielet wa??Ă?cego tone, miĂ?so??ernego dinozaura zwanego ''Karnotaurem'' . Odkrycie to zdumia??o paleontolog??w, karnotaury pojawi??y siĂ? na Ziemi kr??tko po rozdzieleniu sie kontynent??w, mia??y bardzo wysokĂ?, potĂ???nie zbudowanĂ? czaszkĂ?, jednak ich najzwyklejszĂ? cechĂ? by??y dwa du??e, p??askie rogi otaczajĂ?ce oczy. Karnozaury mia??y zwykle ma??e rogi lub te?? nie miay ich w og??le. Ta czaszka jest bardzo dziwna jak na karnozaura, poniewa?? posiada bardzo du??e rogi zak??adam ??e taki r??g, by?? pomocny przy zabijaniu ofiary, poniewa?? przednia czĂ?sc czaszki zwierzĂ?cia jest mocno zredukowana. Ty?? czaszki s??uzy?? jako punkt zaczepu miĂ???ni karku i szczĂ?ki. Podczas gdy wiele wczesnych drapie??c??w zabija??o swe ofiary za pomocĂ? ostrych pazur??w tylnych odn??zy, karnozaury rozwinĂ???y potĂ???ne dzia??ajĂ?ce jak tarcze g??owy i szczĂ?k i tak silne ??e z ??atwosciĂ? mog??y rozruchotaĂ? kosĂ? lub tarczĂ? ochronnĂ?. Pyski wielu karnozaurow wyposa??one by??y w specjalny staw zawiasowy kt??ry umo??liwia?? szersze, rozwarcie szczĂ?k. Drapie??niki mog??y tak??e otwierac otw??r
gĂ?bowy w p??aszczyznie poziomej. By??y to adaptacje kt??re wkr??tce pozwolĂ? karnozaurom na osiĂ?gniĂ?cie jeszcze wiekszych rozmiar??w. Jednego z najwiĂ?kszych karnozaur??w znale??iono w??asnie tutaj, 650 km od Bieguna po??udniowego. W roku 1991 geolog prowadzacy prace w tym rejonie odkry?? fragment kosĂ?i , kt??ry zachĂ?ci?? paleontolog??w do skierowania swych krok??w na lodowĂ? pustynie. W czasie prac wykopaliskowych, temperatura nigdy nie wzros??a powy??ej -30 stopni, tymczasem trzeba by??o usunĂ?c dwie tony ska??y aby wydobyĂ?na powierzchnie zadziwiajĂ?ce znale??isko. ''Krylofozaur'' czyli ''zamro??ony dinozaur grzebie??siaty'' by?? to pierwszy dinozaur odnale??iony w Antarktyce. Jego wiek oszacowany na 190 milion??w lat, co oznacza??o ze by?? jednym z najstarszych karnozaur??w w og??le. Najbardziej unikatowĂ? cechĂ? szkieletu sĂ? naro??la na srodku g??owy czyli grzebie??, na czaszce. Najprawdopodobniej s??u??y?? jako element wabiacy partnerke w czasie toku, z pewnosciĂ? inne karnozaury posiada??y tak??e wyrostki g??owowe, ale grzebie?? krylofozaura by?? znacznie wiekszy i zbyt delikatny by m??g?? przydaĂ? sie w walce.Z odkryciem krylofozaura nauka znalazla siĂ? w posiadaniu dowod??w ewolucji karnozaur??w, jako dosz??o niemal 200 milion??w lat temu w okresie jurajskim , przez nastĂ?pne 135 milion??w lat z gad??w tych bĂ?dĂ? rozwijĂ?c siĂ? przypominajĂ?ce tarczy glowy i potĂ???ne szczĂ?ki, uwsteczniajĂ?c przy tym ko??czyny przednie, stanĂ? siĂ? zwierzĂ?tami kt??re wszyskie cechy
przystosowane sĂ? do zabijania . Kiedy du??e karnozaury takie jak Tyranosaurus sta??y siĂ? pod koniec kredy niezwykle skutecznymi drapieznikami, wypar??y wszystkich konkurent??w pozosta??y jednymi du??ymi gadami miĂ?so??ernymi. Uwa??am ??e, to w??asnie one sĂ? ko??cowym etapem w ewolucji wielkich gad??w. W miare kiedy zbli??a?? sie okres kredowy mo??emy zaobserwowaĂ? nasilenie tempa zmian ewolucyjnych, pojawiajĂ? siĂ? wciĂ??? nowe adaptacje, dinozaury kt??re na poczĂ?tku swojego panowania rozwija??y sie stosunkowo wolno a, sĂ? teraz najbardziej wyspecjalizowanymi miĂ?so??ercami, kt??re b??yskawicznie siĂ? r??znicujĂ? i zmienijĂ? cechy. niezale??nie od tego czy polwa??y samotnie czy w grupach , karnozaury byly smiertelnie skuteczne.
Mog??y bardzo szybko i zwinnie podbiec do ofiary wydrzeĂ? z niej potĂ???ny kawa??ek i poczekaĂ? w sĂ?siedztwie a?? zdobycz wykrwawi siĂ? na ??mierĂ?. Ma??o ryzykowna ale za to bardzo skuteczna taktyka. Na podstawie obserwacji wsp????czesnych drapie??nik??w, mo??na przypuszczaĂ? ??e karnozaury polowa??y o ??wicie i o zmierzchu lub te?? w czasie ksiĂ?zycowej nocy, mog??y je??c tylko raz w tygodniu, a nawet rzadziej. Ale porzera??y wtedy 500kg miĂ?sa za jednym razem. ''Albertozaur'' i ''Tyranozaur'' ??yjĂ?ce w Ameryce P????nocnej wybra??y dwa r????ne kierunki ewolucji. Tyranozaur postawi?? na mase cia??a i sta?? siĂ? wiĂ?kszym i silniejszym. Albertozaur nie zwiĂ?kszy?? swych rozmiar??w, by?? szybszy od tyranozaura ale nie a?? tak du??y. Kiedy karnozaury rozwinĂ???y swe szybkie d??ugie nogi i potĂ???ne szczĂ?ki inne czesĂ?i ramiona i ko??czyna g??rne sta??y sie mniejsze nie wiĂ?ksze od ludzkich, przyczynĂ? skrucenia ko??czyn g??rnych by??o ograniczenie masy cia??a z przodu bioder.Tak wiĂ?c te zwierzĂ?ta ogranicza??y swĂ? mase jak to, tylko by??o mo??liwe, pomimo skr??cenia ko??czyn g??rnych by??y niezwykle silnymi drapie??nikami, kt??re chwyta??y swe ofiary za pomocĂ? szczĂ?k. Wiemy jak by??y zbudowane karnozaury ale czy naprawde tak wyglĂ?da??y, niekt??rzy spekulujĂ? ??e mialy sk??re taka jak jaszczurki, inni sugerujĂ? ??e przypomina??y raczej ptaki i byĂ? mo??e posiada??y pi??ra. Hose Bonaparte odnalaz??, pierwszy bezpo??redni dow??d -odcisk sk??ry karnozaura.
To interesujĂ?ce poniewa?? wiĂ?kszosĂ? paleontologow przypuszcza??o i??, karnozaury mog??y posiadaĂ? swego rodzaju pi??ra. Nie znaleziono jednak ??adnych pi??r, tylko odciski samej sk??ry. Zrekonstruowanie kszta??tu g??owy jest bardzo proste. G??owa sk??ada??a siĂ? zwykle z kosĂ?i pokrytych sk??rĂ?, tak wiĂ?c jej kszta??t odpowiada kszta??towi czaszki. Z resztĂ? cia??a jest wiĂ?kszy problem. Szkielet jest tylko wskaz??wka na temat wielkosĂ?i i masy zwierzĂ?cia. Prawdopodobnie najtrudniejszĂ? do rozsztrzygniĂ?cia sprawĂ? jest kolor sk??ry , ma??e drapie??niki posiada??y zapewne barwy ochronne z elementami maskujĂ?cymi takimi jak, paski czy kropki ale, dla 6m dwu no??nego zab??jcy kamufla?? nie odgrywa?? ??adnej roli. Tak wiĂ?c najwiĂ?ksze karnozaury by??y koloru szarozielonego lub szarego. WielkosĂ? m??zg??w drapie??c??wm wskazuje wyra??nie ??e w ko??cowym okresie swego zycia na Ziemi, doda??y do swego arsena??u, tak??e inteligencje. Jest ona czym?? charakterystycznym dla zwierzĂ?t polujĂ?cych grupowo. MyslĂ? ??e, aby dzia??a??a taka skoordynowana grupa trzeba, dysponowaĂ? du??ym zasobem inteligencji. Najinteligentniejsze dzisiaj zwierzĂ?ta tworzĂ? okre??lone struktury grupowe. Tak, wiĂ?c nie ma w tym nic dziwnego ??e sposr??d dinozaur??w najwieksze m??zgi wytworzy??y zwierzĂ?ta wystĂ?pujĂ?ce w grupach. Oczy p????nych karnozaur??w skierowane by??y naprz??d, co zapewnia??o zwierzĂ?ciu dok??adnĂ? ocene odleg??osci do zdobyczy i precyzyjny atak. Dinozaury te mia??y te?? znakomity s??uch. W momencie
zag??ady wielkich dinozaur??w 65 milion??w lat temu, karnozaury raptownie znikaja z powierzchni ziemi, wciĂ??? jednak wywolujĂ? wiele spor??w wsr??d naukowc??w. FascynujĂ?ca jest bowiem historia tych dwuno??nych gad??w o wielkich g??owach, ostrych zĂ?bach kt??re powsta??y na poczĂ?tku ery dinozaur??w i sta??y siĂ? najbardziej przera??ajĂ?cymi stworzeniami jakie kiedykolwiek stĂ?pa??y po Ziemi. Zag??ada dinozaur??w okaza??a siĂ? zbawienna dla ludzi, gdyby nie ona ssaki w tym nasi przodkowie, mogli nigdy nie osiĂ?gnĂ?c wy??yn ewolucji.