Strona 1 z 1

[ARTYKUŁ] Troodontydy (Troodontidae)

: 29 sierpnia 2009, o 09:58
autor: Dawid Mika
Aktualna wersja: http://encyklopedia.dinozaury.com/index ... oodontidae


Jesteś w: Artykuły o teropodach :arrow: Omówienia grup :arrow: Theropoda :arrow: Tetanurae :arrow: Coelurosauria


Troodontydy (Troodontidae)
Autorzy: Dawid Mika, Maciej Ziegler
Ostatnia aktualizacja: 27.10.2011 r.


Nomenklatura:
  • Troodontidae (Gilmore, 1924)
    >Troodon formosus ~ Velociraptor mongoliensis (Makovicky i Norell, 2004; zmodyfikowano z Sereno, 1998)

Charakterystyka:

"Jeśli orodromy* to obieżyświaty, troodontom* należy się miano lisów. Są niezwykle przebiegłe. Gdyby istniał przekazywany z pokolenia na pokolenie gen sprytu, występowałbym on na pewno właśnie u troodontów. Kiedy spostrzeże się to zwierzę, zazwyczaj jest już za późno na ucieczkę."

Planeta Dinozaurów: Polowanie Małego Dasa (Dinosaur's Planet: Little Das Hunt)

* - zmieniono z nieprawidłowych spolszczeń "orodromeusy" i "troodonom" użytych w serialu.


Ptakokształtne dinozaury, zazwyczaj o niewielkich rozmiarach. Nazwa ''Troodontidae'' oznacza tyle co "raniące zęby" i pochodzi od nazwy troodonta - najwcześniej opisanego ich przedstawiciela. Ostatnio dzięki nowym znaleziskom udało się poznać lepiej te - bardzo blisko spokrewnione z ptakami - zwierzęta.

Ewolucja
Najstarszymi przedstawicielami omawianej grupy mogą być Anchiornis i jego takson siostrzany Xiaotingia ze środkowej-późnej jury (165-151 Ma), prawdopodobnie oksfordu (161-155 Ma) Chin (Lee i Worthy, 2011. Być może nie były one najbardziej bazalne (o ile w ogóle należą do Troodontidae), bowiem wczesnokredowy Sinovenator może być od nich bardziej bazalny (np. Hu i in., 2009) a najbardziej bazalnym z nich może być problematyczny parawial z późnej kredy - Archaeornithoides (Bever i Norell, 2009). Zęby podobne do troodontydowych (Paronychodon?) odnaleziono w środkowojurajskich (baton, 168-165 Ma) osadach z Anglii (Evans i Milner, 1994) i późnojurajskich (wczesny oksford, 161-158 Ma) osadach z Chin (Han i in., 2011). Identyfikacja zębów z batonu jest raczej niepewna (Benson i Barrett, 2009). W późniejszych osadach z jury odnaleziono sporo szczątków przypisanych do Troodontidae. Zinke (1998) opisał 14 zębów pochodzących z datowanych na kimeryd (156-151 Ma) osadów formacji Guimarota (Portugalia). W pochodzących z tego samego okresu skałach formacji Morrison (USA) znaleziono pojedynczy ząb, na podstawie którego opisano Koparion, lecz przypisanie go do Troodontidae zostało zakwestionowane. Z tej samej formacji pochodzi dość kompletny (ok. 60%) szkielet wstępnie uznany za przedstawiciela Troodontidae, oznaczony WDC DML 001, pieszczotliwie określony jako "Lori". Podobno ma on nawet arctometatarsus - strukturę występująca tylko u najbardziej zaawansowanych przedstawicieli tej grupy. Należy jednak pamiętać, że identyfikacje zębów są mocno niepewne (zęby "Lori" różnią się od tych znajdowanych pojedynczo), a sam okaz WDC DML 001 czeka jeszcze na naukowy opis.
W każdym razie najstarsze niewątpliwe troodontydy pochodzą z wczesnokredowych (?barrem, 130-125 Ma) osadów z USA (Geminiraptor) oraz z chińskiej formacji Yixian (Mei, Sinusonasus i prawdopodobnie też Sinovenator, który w analizie Sentera i in., 2004 jest dromeozaurydem a w przedstawionej w Naish i in., 2011 jest bardziej bazalnym deinonychozaurem, jednakże w tej drugiej uwzględniono tylko kilka deinonychozaurów). Sinusonasus i Geminiraptor są wyraźnie bardziej zaawansowane niż Mei i Sinovenator (Senter, 2010; #Senter i in., 2010). Zbliżony do nich wiekiem Jinfengopteryx ma niepewną pozycję - może być bardziej zaawansowany (Csiki i in., 2010) lub bardziej bazalny (Turner i in., 2011) od Mei i Sinovenator (o ile jest troodontydem - zob. Xu i in, 2009).
Jeszcze z wczesnej kredy (140-99 Ma) pochodzi Sinornithoides, który jest prawdopodobnie bazalnym przedstawicielem kladu zaawansowanych troodontydów, do których należą późnokredowe rodzaje Linhevenator, Saurornithoides, Talos, Troodon i Zanabazar (i zapewne też Borogovia i Tochisaurus) oraz być może także Byronosaurus (który to, obok wcześniejszych Geminiraptor i Sinornithoides, wydaje się bardziej bazalny od ww. form późnokredowych).
Klad późnokredowych, azjatyckich troodontydów o podobnej budowie zębów, kształcie czaszki i zwyczajach żywieniowych tworzą prawdopodobnie Byronosaurus, Xixiasaurus i Urbacodon, jednak wymaga to potwierdzenia analizami kladystycznymi. Pierwsze dwa cechują się one także heterodontyzmem i rozwiniętym podniebieniem wtórnym, co pozostaje jednak nieznane u Urbacodon.
W późnej kredzie żyły prawdopodobnie także bardziej bazalne troodontydy, jak bliski bardzo bazalnemu Jinfengopteryx nieopisany okaz IGM 100/1323 (zob. Turner i in., 2011), czy - co wydaje się wątpliwe - wspomniany wyżej Archaeornithoides.

Budowa
Cechy powszechne u troodontydów to duża liczba zębów z przodu szczęk gęsto upakowanych. Były one u bardziej bazalnych rodzajów (Mei, Jinfengopteryx, Byronosaurus, Xixiasaurus i Urbacodon, prócz Sinovenator) - pozbawione ząbkowania, co prawdopodobnie jest cechą prymitywną. Uzębienie przedstawicieli Troodontidae jest dość wyspecjalizowane i umożliwiało pobieranie różnego typu pokarmu (więcej o tym w dalszej części artykułu). Ich długie czaszki kończyły się wąskim pyskiem. Duże oczy świadczą o fenomenalnym wzroku. Były one skierowane do przodu, umożliwiając widzenie obuoczne. To właśnie te teropody mogły być typowymi zwierzętami na najbardziej położonych polarnych obszarach Ameryki Północnej, gdzie zimą docierały bardzo małe ilości światła. Być widziały tak dobrze, jak koty czy sowy. Uszy troodontydów posiadały bardzo zaawansowaną budowę. Niezwykle rozwinięte rezonatory ucha środkowego umieszczone były w pobliżu bębenka, co umożliwiało przechwytywanie bardzo niskich dźwięków. Jedno ucho troodontydów było umieszczone wyżej niż drugie. Cecha ta jest spotykana dzisiaj także u niektórych sów. Wyspecjalizowana budowa ucha tych zwierząt może świadczyć o sposobie polowania podobnym do tego występującego dzisiaj u sów, które głównie słuchem lokalizują ofiarę - potrafią one usłyszeć nawet mysz przechodzącą w trawie. Wydaje się, że w ich ewolucji nastąpiła redukcja kończyn przednich. Kończyny tylne były za to bardzo długie. Oprócz tej ostatniej cechy spotyka się u nich inne przystosowania do biegu - jak arctometatarsus. Teropody te miały również zmodyfikowane drugie palce stopy, które przypominały nieco sierpy. Były one jednak mniejsze i słabiej zagięte niż te występujące u dromeozaurydów. U niektórych troodontydów nie mogły być one podnoszone ponad powierzchnię gruntu i były mniejsze niż u wspomnianych wyżej drapieżców. Późnokredowa Bogorovia jest uwieńczeniem trendu polegającego na redukcji drugiego palca stopy u tych teropodów. Palce II stopy zaawansowanych troodontydów (Linhevenator, Troodon) były bardziej podobne do dromeozaurydowych, co zapewne powiązane jest z bardziej masywnym i krótszym śródstopiem.

Dieta
To, czym żywiły się troodontydy, pozostaje kwestią kontrowersyjną. Wydaje się, że jadły zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy. Ich dieta składała się być może z roślin, owadów, ryb i innych drobnych kręgowców (małych dinozaurów, jaszczurek, mezozoicznych ssaków, ptaków itp.). U wielu bazalnych przedstawicieli tej grupy zęby wykazywały wiele przystosowań do mięsożerności, lecz u Jinfengopteryx w miejscu brzucha widoczne są owalne czerwono-żółte struktury - prawdopodobnie gastrolity, jaja lub nasiona. Z kolei wokół szkieletu młodego hadrozauryda odkryto zęby Troodon, co jest bezpośrednim dowodem mięsożerności. U niektórych troodontydów w miarę ewolucji zaczęły pojawiać się liściokszałtne zęby, których ząbkowanie było nadzwyczaj duże i mocno oddalone od siebie, co świadczy o, przynajmniej częściowej, roślinożerności (Holtz i in., 1998), jednak nie spotkało się to z powszechną akceptacją. Currie i Dong (2001) uważają, że były drapieżne, ponieważ ich zęby miały - przynajmniej niektóre - pojedyncze ząbkowania zakrzywiające się dystalnie w kierunku końcówki zębów, ostro zakończone rowki na szkliwie między sąsiadującymi piłkowaniami o kształcie ostrzy oraz rowki na naczynia krwionośne w podstawach. W każdym razie lekka budowa troodontydów i małe szpony raczej nie pozwalały im atakować dużych dinozaurów.
Andrea Cau na swoim blogu na podstawie budowy i liczby zębów, wielkości osobników, stopnia rozwoju arctometatarsus i długości szczęk podzielił (częściowo w sensie filogenetycznym) troodontydy na kilka grup:
- owadożerne takie jak Mei czy Jinfengopteryx. Miały one dość krótkie pyski uzbrojone w ostre, ale nieząbkowane zęby. Były to niewielkie, prymitywne formy.
- niewielkie typowe drapieżniki (tj. nieowadożerne) np. Sinovenator czy Sinusonasus. Są to zwierzęta o średnich jak na '"raniące zęby" rozmiarach (ok. 1,5 m długości). Ilość ich zębów była podobna do tej występującej u innych celurozaurów. Pyski stosunkowo długie.
- formy rybożerne z bardzo długimi pyskami wypełnionymi licznymi, krótkimi zębami nieposiadającymi ząbkowania. Cau zaliczył do nich byronozaura i austroraptora (obecnie klasyfikowanego, także przez niego, do Dromaeosauridae).
- duzi wszystkożercy i roślinożercy o dość krótkich, lecz mimo to wydłużonych pyskach, pełnym arctometatarsus oraz licznych, liściokształtnych zębach, które budową przypominały te znane u dinozaurów ptasiomiednicznych, wcześniejszych zauropodomorfów, terizinozaurów i współczesnych roślinożernych jaszczurek.

Rozmnażanie
Zachowania rozrodcze "raniących zębów" są dość dobrze poznane. Opisano jaja z embrionami troodontydów z rodzaju Troodon. W osadach formacji Two Medicine w Montanie odkryto dziewięć gniazd dinozaurów (MOR 246, 299, 393, 675, 676, 748 750, 963, 1139). W wyniku znalezienia w ich pobliżu niekompletnych szkieletów i izolowanych kości Orodromeus początkowo uznane je za należące do tych małych ornitopodów. Dopiero późniejsze badania prowadzone przez Hornera i Weishampela (1996) wykazały, że naprawdę należały do troodontyda z rodzaju Troodon. Świadczy to o sensacyjnym fakcie - Troodon wykorzystał te ornitopody w celu ochrony i pilnowania jaj. Znaleziono również fragmentaryczny szkielet troodonta z jajami w pozycji sugerującej ich wysiadywanie. Jak wynika z oględzin skamielin, Troodon budował gniazda z piasku w kształcie koła o średnicy ok. 1 m, z wyraźnym wałem wokół jaj. Bardziej kompletne znaleziska zdradzają obecność szesnastu (MOR 246) i dwudziestu czterech (MOR 963) jaj. Mają one łzowaty kształt ze zwężonym dolnym końcem. Jaja te są ułożone skośnie w okrąg z górną połową bliższą środka. Nic nie wskazuje na obecność roślin zapewniających ciepłotę jaj w gnieździe tego teropoda. Badania Varricchia i innych z 1997 r. wskazują, że sposób rozrodu troodonta był pośredni między krokodylim a ptasim. Zgrupowanie jaj w pary może świadczyć o obecności dwóch jajowodów, jak u krokodyli, a nie jednego występującego u ptaków. Krokodyle znoszą wiele (czasem do setki) proporcjonalnie małych jaj, tymczasem ptaki składają ich mniej, ale są proporcjonalnie większe. Relatywna wielkość jaj tego zwierzęcia była między krokodylą a ptasią - szacuje się, że ważyły ok. 0,5 kg (dla porównania dorosły Troodon ważył ok. 50 kg. Są więc one około 10-30 razy większe niż złożone przez gada o podobnej masie. W przybliżeniu ptak o tej samej wadze składał jaja ważące ok. 1,1 kg, czyli nieco ponad dwa razy większe od składanych przez troodonta. Wymienieni wyżej badacze wskazali również, że te teropody składały parę jaj co dwa dni, a następnie kolejno wysiadywały. W skamielinie znanej jako MOR 463 znajduje 22 pustych jaj, z których wykluły się młode, a zarodki z MOR 246 były w zaawansowanym stadium rozwoju z dobrze wykształconym szkieletem. Sugeruje to podobną długość wysiadywania. Czas inkubacji troodonta szacuje się na 45-65 dni. Nie znaleziono dowodów, aby młode po wykluciu pozostawały w gnieździe, co może sugerować, że po wykluciu od razu oddalały się od gniazda - jak krokodyle czy współczesne duże nielotne ptaki np. strusie czy emu. Na pustyni Gobi odnaleziono zagadkowe skamieliny - niekompletne czaszki dwóch młodych troodontydów wokół gniazda owiraptorozaura Citipati. Należą one do świeżo wyklutych zwierząt lub embrionów. Może to świadczyć o pasożytnictwie lęgowym, lecz równie dobrze te młode dinozaury mogły paść ofiarą dorosłego owiraptorozaura, którzy przyniósł je do swojego gniazda w celu nakarmienia młodych.

Historia badań i klasyfikacji
Pozycja systematyczna troodontydów była jakiś czas kwestią sporów. Pierwsze skamieliny tych dinozaurów zostały przez Josepha Leidy'ego opisane jako należące do jaszczurek z podrzędu Lacertilia. Później - od 1924 roku - były one klasyfikowane do dinozaurów. Pierwszej takiej identyfikacji dokonał Gilmore, który uznał je za pochodzące od dinozaurów ptasiomiednicznych i utworzył rodzinę Troodontidae. Dopiero C.M. Stenberg (1945) poprawnie umieścił ją w obrębie teropodów. Obecnie troodontydy łączy się z dromeozaurydami w Deinonychosauria, jednak Thomas R. Holtz (1994) na podstawie kilku cech, w tym kształtu puszki mózgowej i dużego otworu w szczęce górnej uznał je za krewnych ornitomimozaurów. Dla obu tych grup utworzył takson Bullatosauria. Początkowo ornitomimozaury i troodontydy uznał za taksony siostrzane, jednak później, tak jak i inni naukowcy, odrzucił tę teorię. Odkrycia bazalnych troodontydów, które mają wiele cech wspólnych z dromeozaurydami i wczesnym ptakiem archeopteryksem pokazuje, że troodontydy są bliżej spokrewnione z ptakami niż ornitomimozaurami. Intensywne nowsze badania wykazały wiele cech wspólnych między wczesnymi ptakami, troodontydami i dromeozaurydami (zaznaczyć jednak należy, że analiza Sentera i in. z 2004 r. wskazuje ornitomimozaury za takson siostrzany troodontydów)..

Ku inteligencji?
Najbardziej charakterystyczną cechą troodontydów są duże mózgi, przypominające budową te występujące u ptaków. Były one proporcjonalnie największe z tych występujących u nieptasich dinozaurów (z wyjątkiem dromeozauryda Bambiraptor, który jest jednak osobnikiem młodym, a w miarę wzrostu jego EQ spadało). Często mówi się, że pod względem proporcjonalnej wielkości mózgu troodontydy dosięgały do dolnej krawędzi "umózgowienia" u ptaków i ssaków, natomiast inni wskazują, że były one tak duże, jak u nielotnych bezgrzbieniowców jak emu. Spekuluje się, że troodontydy przewyższały inteligencją mezozoiczne ssaki, które mogły padać ich ofiarami. Dale Russel uznał, że gdyby 65 milionów lat temu nie doszłoby do wielkiego wymierania kredowego, które faktycznie zmiotło z powierzchni Ziemi wszystkie nieptasie dinozaury, to dalsza ewolucja troodonta doprowadziłaby do powstania formy rozumnej, zdolnej do utworzenia cywilizacji ("dinoczłowieka"). Russel wspólnie z wypychaczem zwierząt i artystą Ronem Sequinem zrekonstruowali tę istotę, która określili jako "Dinozauroid" (Russel i Séguin, 1982). Wielu badaczy, jak David Norman (1985) czy Cristiano dal Sasso (2004) uznali wykonaną przez nich rekonstrukcję wyglądu dinozauroida za prawdopodobną, jednak inni, jak Gregory S. Paul (1998) czy Thomas R. Holtz uznali, że ich rekonstrukcję za "podejrzanie ludzką". Stwierdzili oni, że wyposażony w wielki mózg, bardzo inteligentny troodontyd powinien bardziej przypominać typowe teropody. Darren Naish uznał, że przypominałby on bardziej dzioborożca. Hipotetyczną dalszą ewolucję troodonta przedstawił również nasz forumowicz - Witek Napierała tu.


Wymiary:

?~55 cm (Jinfengopteryx), >53 cm (Mei), 55-64 cm (?Anchiornis) <<< 2,3 m (Zanabazar), 2,5-3 m ? (Tochisaurus), 3,5-4 m (Troodon)

Troodontydy były generalnie małe - szczególnie formy bazalne. Do tej grupy należą jedne z najmniejszych nieptasich dinozaurów (prawdopodobnie alwarezzauroidy były jeszcze mniejsze). W toku ich ewolucji widać zwiększenie rozmiarów - formy jurajskie są małe i wiele wczesnokredowych takimi pozostało, lecz niektóre dorównywały już rozmiarami późnokredowym przedstawicielom grupy (Geminiraptor). Największe rozmiary osiągały teropody przypisywane do rodzaju Troodon, których zęby znalezione na Alasce były około dwukrotnie większe niż te znajdywane choćby w Montanie (Fiorillo, 2008). Długość ich właścicieli można obliczyć na jakieś 3,5-4 m (zakładając, że te z Montany miały 2 m). Poza tymi zębami największe rozmiary osiągały znane z bardziej kompletnych części szkieletu Zanabazar (czaszka, kilka kręgów i fragmenty kończyn) i Tochisaurus (kości śródstopia).


Kiedy:

~ 160 -> 65,5 Ma
najstarsze:
?Anchiornis ~ 160 (165-151) Ma
Geminiraptor, Mei, Sinusonasus i ?Sinovenator - 130-125 (?136-?120) Ma
najmłodsze: Troodon ~ 80-65,5 Ma


Gdzie:

Laurazja (Ameryka Płn., Azja, ?Europa), ?Ameryka Płd.

Pewne znaleziska należące do troodontydów pochodzą z Ameryki Północnej i Azji. Z terenów Europy i Ameryki Południowej znane są także fragmentaryczne szczątki (pojedyncze kości, zęby) uważane za należące do przedstawicieli tego kladu. Bardzo często odnajduje się szczątki rodzaju Troodon na Alasce, gdzie dwukrotnie przewyższa on liczebnie wszystkie inne teropody (dla porównania na terenie Montany jego szczątki to tylko ok 6%).


Dowiedz się więcej:
- o troodontydach:
?Anchiornis, ??Archaeornithoides, Borogovia, Byronosaurus, Geminiraptor, ?Jinfengopteryx, ??(Koparion), Linhevenator Mei, Saurornithoides, Sinornithoides, ?Sinovenator, Sinusonasus, Tochisaurus, Urbacodon, Troodon, ?Xiaotingia, Xixiasaurus, Zanabazar



Obrazek
Rekonstrukcje szkieletów troodontydów. Od góry - bazalny troodontyd Jinfengopteryx elegans (autor: Scott Hartman; rysunek pochodzi z tej strony), bazalny ?troodontyd Anchiornis huxleyi z zarysem upierzenia (z Hu i in., 2009), - bardziej zaawansowany Sinornithoides youngi (autor: Jaime A. Headden (?); rysunek pochodzi z tej strony).


Obrazek
Rekonstrukcje troodontydów autorstwa Edyty Felcyn. Od lewej: Mei long, Sinovenator changii, Byronosaurus jaffei i Jinfengopteryx elegans, Sinornithoides youngi, Sinusonasus magnodens, Troodon formosus, Zanabazar junior, Saurornithoides mongoliensis.


Obrazek
Uproszczony kladogram z Senter i in., 2010 (na podstawie Senter, 2010 z dodaniem Geminiraptor).


Obrazek
Uproszczony kladogram z Xu i in., 2011B (na podstawie Zhang i in., 2008, z dodanym Linhevenator i Anchiornis).


Obrazek
Kladogram z Zanno i in., 2011 (na podstawie Norell i in., 2000 z dodanymi Talos, Mei i Sinovenator oraz 6 nowymi cechami i poprawkami). Liniami przerywanymi zaznaczono różne pozycje taksonów.


Źródła:
Publikacje naukowe:
Benson, R.B.J. & Barrett, P.M. (2009) "Dinosaurs of Dorset: Part I, the carnivorous dinosaurs (Saurischia, Theropoda)" Proceedings of the Dorset Natural History and Archaeological Society, 130, 133-147.

Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "The perinate skull of Byronosaurus (Troodontidae) with observations on the cranial ontogeny of paravian theropods" American Museum Novitates, 3657, 1-51.

Clark, J.M., Norell, M.A. & Makovicky, P.J., (2002) "Cladistic approaches to the relationships of birds to other theropod dinosaurs" [w:] Chiappe, L.M & Witmer, L.M. [ed] "Mesozoic birds: above the heads of dinosaurs" University of California Press, Berkeley, 31–61.

Csiki, Z., Vremir, M., Brusatte, S.L. & Norell, M.A. (2010) "An aberrant island-dwelling theropod dinosaur from the Late Cretaceous of Romania" Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(35), 15357-15361, doi: 10.1073/pnas.1006970107

Fiorillo, A. R. (2006) "Review of the dinosaur record of Alaska with comments regarding Korean dinosaurs as comparable high-latitude fossil faunas" Journal of Paleontological Society of Korea, 22, 15-27.

Fiorillo, A. R. (2008) "On the Occurrence of Exceptionally Large Teeth of Troodon (Dinosauria: Saurischia) from the Late Cretaceous of Northern Alaska" Palaios, 23(5), 322-328.

Han, F., Clark, J.M., Xu, X., Sullivan, C., Choiniere, J. & Hone, D.W.E. (2011) "Theropod teeth from the Middle-Upper Jurassic Shishugou Formation of northwest Xinjiang, China" Journal of Vertebrate Paleontology, 31(1), 111-126. DOI: 10.1080/02724634.2011.546291

Hu, D., Hou, L., Hang, L. & Xu, X. (2009) "A pre-Archaeopteryx troodontid theropod from China with long feathers on the metatarsus" Nature, 461, 640-643.

Naish, D., Dyke, G., Cau, A., Escuillié, F. & Godefroit, P. (2011) "A gigantic bird from the Upper Cretaceous of Central Asia" Biology Letters, doi: 10.1098/rsbl.2011.0683

Lee, M.S.Y. & Worthy, T.H. (2011) "Likelihood reinstates Archaeopteryx as a primitive bird" Biology Letters. doi: 10.1098/rsbl.2011.0884

Lü, J.-C., Xu, L., Liu, Y.-Q., Zhang, X.-L., Jia, S. & Ji, Q. (2010) "A new troodontid (Theropoda: Troodontidae) from the Late Cretaceous of central China, and the radiation of Asian troodontids" Acta Palaeontologica Polonica, 55 (3), 381-388.

Senter, P. (2010) "Using creation science to demonstrate evolution: application of a creationist method for visualizing gaps in the fossil record to a phylogenetic study of coelurosaurian dinosaurs" Journal of Evolutionary Biology, 23, 1732–1743.

Senter, P., Barsbold, R., Britt B.B. & Burnham, D.A (2004) "Systematics and evolution of Dromaeosauridae" Bulletin of Gunma Museum of Natural History, 8, 1-20.

Senter, P., Kirkland, J.I., Bird, J., Bartlett, J.A. (2010) "A New Troodontid Theropod Dinosaur from the Lower Cretaceous of Utah" PLoS ONE, 5(12), e14329. doi:10.1371/journal.pone.0014329

Senter, P., Barsbold, R., Britt B.B. & Burnham, D.A (2004) "Systematics and evolution of Dromaeosauridae" Bulletin of Gunma Museum of Natural History, 8, 1-20.

Turner, A.H., Pol, D., Clarke, J.A., Erickson, G.M., & Norell, M. (2007) "A basal dromaeosaurid and size evolution preceding avian flight" Science 317, 1378-1381.

Turner, A.H., Pol, D. & Norell, M.A. (2011) "Anatomy of Mahakala omnogovae (Theropoda: Dromaeosauridae) Tögrögiin Shiree, Mongolia" American Museum Novitates, 3722, 1-66. doi: 10.1206/3722.2

Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940-944.

Xu, X., You, H., Du, K. & Han, F. (2011A) "An Archaeopteryx-like theropod from China and the origin of Avialae" Nature, 475, 465–470. doi:10.1038/nature10288

Xu, X., Tan, Q., Sullivan, C., Han, F. & Xiao, D. (2011B) "A Short-Armed Troodontid Dinosaur from the Upper Cretaceous of Inner Mongolia and Its Implications for Troodontid Evolution" PLoS ONE, 6(9), e22916. doi:10.1371/journal.pone.0022916

Xu, X. & Wang, X. (2004) "A New Troodontid (Theropoda: Troodontidae) from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Western Liaoning, China" Acta Geologica Sinica, 78(1), 22-26.

Zanno, L.E., Gillette, D.D., Albright, L.B. & Titus, A.L. (2009) "A new North American therizinosaurid and the role of herbivory in 'predatory' dinosaur evolution" Proceedings of the Royal Society B, 276, 3505-3511.

Zanno, L.E., Varricchio, D.J., O'Connor, P.M., Titus, A.L. & Knell, M.J. (2011) "A New Troodontid Theropod, Talos sampsoni gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous Western Interior Basin of North America" PLoS ONE 6(9), e24487. doi:10.1371/journal.pone.0024487

Inne:
Hartman, S., Lovelace, D. & Wahl, W. (2005) "Phylogenetic assessment of a maniraptoran from the Morrison Formation" Journal of Vertebrate Paleontology, 25, 67A-68A.

http://dml.cmnh.org/2004Apr/msg00293.html

: 16 października 2009, o 14:10
autor: Muflon
te omówienia są imponujące. dziwię się, że nie ma tego na stronie głównej ...a może te opisy pochodzą z innego źródła? czy zostały napisane z myślą o tym forum?
swoją drogą, skoro
Lekka budowa troodontydów i małe szpony raczej nie pozwalały im atakować dużych dinozaurów.
to może ktoś zainterweniowałby na wikipedii w kwestii jednego ze zdjęć ;)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Troodon
(albo napisał jak to zrobić, to sam się chętnie tym zajmę)

: 16 października 2009, o 14:22
autor: Tomasz
...a może te opisy pochodzą z innego źródła? czy zostały napisane z myślą o tym forum?
Zostały napisane z myślą o forum i stronie głównej ;)
to może ktoś zainterweniowałby na wikipedii w kwestii jednego ze zdjęć ;)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Troodon
(albo napisał jak to zrobić, to sam się chętnie tym zajmę)
Już się za to biorę...

: 16 października 2009, o 15:07
autor: Muflon
super:)
a jakbyś zastanawiał się jakim zdjęciem troodona zastąpić to usunięte, to proponuję takie:
http://img230.imageshack.us/img230/9290/img1585t.jpg
chyba nie muszę pisać gdzie zostało wykonane ;)

: 16 października 2009, o 17:51
autor: d_m
To mi wygląda na celofyza.

: 16 października 2009, o 18:04
autor: Dawid Mika
Dawid Mazurek pisze:To mi wygląda na celofyza.
Nie chcę dyskutować z paleontologami, ale wydaje się jednak mi trochę mało poprawnym troodontem, bo ma np. trzy palce "dłoni" (celofyz miał pięć)
oraz sierpowaty, deinonychozaurowy pazur stopy itp. Choć z drugiej strony czaszka ma dromeozaurydowy wygląd i nie zdziwiłbym się, gdyby okazało się, że to np. Velociraptor.

: 16 października 2009, o 18:36
autor: d_m
To tylko model, więc diagnostycznych cech nie warto szukać :wink: Powiększonego pazura stopy nie zauważyłem, pamiętam jednak że taki model w Muzeum Ewolucji podpisany był kiedyś jako celofyz. Pobieżne googlowanie dało to: http://www.juraparkbaltow.pl/index.php? ... &d=celofyz

: 17 października 2009, o 08:50
autor: Muflon
w tej "serii" modeli troodon i celofyz w istocie są do siebie bardzo podobne, ale po bardziej wnikliwej analizie porównawczej widać różnice.
oto celofyzy z tego samego Dino Parku, z którego pochodzi zdjęcie troodona -> http://img98.imageshack.us/img98/9585/dsc03455.jpg
(niestety dysponuję tylko takim zdjęciem. wszystko przez to, że inne dinozaury są o wiele bardziej fotogeniczne ;))

- celofyz ma 4 palce w przedniej kończynie (w tym jeden silnie zredukowany), troodon ma 3
- przednie kończyny troodona wyposażone są w coś, co w zamiarze twórcy miało pewnie być piórami. u celofyza brak podobnego tworu
- sierpowaty pazur występował u troodona, tyle, że był mniejszy niż u dromeozaurów. model troodona takowy pazur posiada (chociaż jak widać na zbliżeniu, nieco uszkodzony). celofyza nie

... a już na pewno ten model troodona jest lepszy i dokładniejszy niż ten, który był wcześniej -> http://upload.wikimedia.org/wikipedia/c ... v_cz.).jpg

;)

: 17 października 2009, o 08:54
autor: Dawid Mika
Muflon pisze: - celofyz ma 4 palce w przedniej kończynie (w tym jeden silnie zredukowany), t
Tylko, że naprawdę miał pięć. Zacytuję art. o celofyzoidach:
Kończyny przednie były wyposażone w trzy funkcjonalne palce, czwarty był szczątkowy, a piąty ledwo widoczny.
Ale chyba już trochę off-topuję.

: 17 października 2009, o 09:03
autor: Muflon
wiadomo, że modele nie są doskonałe. chciałem tylko zwrócić uwagę na to, że intencją wykonawcy tych modeli było stworzenie troodona i celofyza... a że nie oddał ich budowy ze wszystkimi najdrobniejszymi szczegółami? takie modele chyba nie istnieją, a już na pewno nie w przemyśle komercyjnym ;)

na dodatek z roku na rok przybywa istotnych informacji, więc tym samym modele stają się mniej aktualne. trzymając się tej ilości palców celofyza, to przecież w większości publikacji na ten temat podaje się liczbę 4. sam jestem zdziwiony, bo pierwszy raz spotykam się z informacją, że miał 5 palców, ale chciałbym przy tym zaznaczyć, że jestem tylko laikiem-hobbystą

: 17 października 2009, o 20:21
autor: nazuul
nazuul [url=http://www.dinozaury.com/forum/viewtopic.php?t=3154]w artykule o Coelophysoidea[/url] pisze:Kończyny przednie były wyposażone w trzy funkcjonalne palce, czwarty był szczątkowy, a piąty ledwo widoczny.
chyba jednak nie - poszukałem trochę i wszędzie mają 4 palce. Chyba nie chodziło też o śródręcze. Wydaje się więc, że utrata 5 palca miała miejsce szczebel (a może kilka szczebli?) niżej od Neotheropoda.
Tak więc Muflon wykrył (tak jakby przypadkiem) błąd w artykule. Daj znać imię i nazwisko, to Cię wpisże do autorów :) chyba że ksywka ma być :wink:

Tak do ogółu - jak coś Wam nie pasuje w artykułach to dajcie znać, bo moga być jeszcze jakieś błędy, które nam umknęły :) (ale prosze na razie się spejalnie nie czaepiać Tetanurae i szczególnie Carnosauria, bo wielka aktualizajca jest w przygotowaniu dopiero).

: 18 października 2009, o 18:47
autor: Muflon
dzięki. byłby to dla mnie zaszczyt, gdyby moje nazwisko pojawiło się obok twórców tego opracowania. uważam jednak, że przypadkowe wskazanie na jakiś jeden mały błąd nie jest wystarczającym powodem, aby uważać mnie za współautora.

wystarczy, że ktoś wrzuci moje zdjęcie troodona do opisu na polskiej wiki ;)

: 15 stycznia 2010, o 16:46
autor: nazuul
nazuul pisze:
nazuul [url=http://www.dinozaury.com/forum/viewtopic.php?t=3154]w artykule o Coelophysoidea[/url] pisze:Kończyny przednie były wyposażone w trzy funkcjonalne palce, czwarty był szczątkowy, a piąty ledwo widoczny.
chyba jednak nie - poszukałem trochę i wszędzie mają 4 palce. Chyba nie chodziło też o śródręcze. Wydaje się więc, że utrata 5 palca miała miejsce szczebel (a może kilka szczebli?) niżej od Neotheropoda.
Tak więc Muflon wykrył (tak jakby przypadkiem) błąd w artykule. Daj znać imię i nazwisko, to Cię wpisże do autorów :) chyba że ksywka ma być :wink:
Jednak było dobrze :P . Bazalne neoteropody (Coelophysis i Dilophosaurus) miały 5 palców, ale z piątego została tylko kość śródręcza (Xu et al., 2009) - choć przypuszczam, że może to być rewersja (zdaje się, że Tawa ma 4 palce - choć tak drobny element jak piąta kość śródręcza mógł się nie zachować, mimo że dłoń jest bardzo dobrze zachowana i artykułowana; niektóre tetanury - nawet celurozaury mają czwartą kość śródręcza).
Zmiana zostanie wprowadzona do artykułu wraz z kompleksową aktualizacją i rozbudową artykułów o wszystkich niecelurozaurowych teropodach :) . W wąskim zakresie zostaną też zaktualizowane (może też rozbudowane) artykuły o celurozaurach.