Od mniej więcej tygodnia numerem jeden wśród paleontologicznych wieści jest Tanis. Pewne zdziwienie wywołał we mnie fakt, że do tej pory nikt na forum o tym nie wspomniał - by temu zaradzić, napisałem krótkiego niusa ;)
66 milionów lat temu miał miejsce jeden z najbardziej dramatycznych dni w historii Ziemi. Wtedy w powierzchnię naszej planety uderzył duży meteoryt lub kometa, doprowadzając do katastrofalnych w skutkach zaburzeń i zmian klimatu. To wszystko wiemy z analizy zapisu kopalnego. Siłą rzeczy jednak to, co działo się bezpośrednio po impakcie, było poza zasięgiem geologów i paleontologów – są to w końcu dziedziny nauki, które posługują się znacznie dłuższymi odcinkami czasu. Tak się przynajmniej dotąd wydawało.
1 kwietnia 2019 roku na łamach prestiżowego czasopisma „Proceedings of the National Academy of Sciences” ukazał się artykuł o odkryciu niezwykłego stanowiska nazwanego „Tanis” – na cześć egipskiego miasta z „Poszukiwaczy zaginionej arki”, pierwszego z serii filmów o Indianie Jonesie. Ten Tanis nie leży jednak w Egipcie, lecz w Dakocie Północnej i dla geologów oraz paleontologów jest jeszcze większą gratką. Dokumentuje on bowiem, co działo się tuż po impakcie. Na stanowisku odnaleziono m.in. ziarna minerałów z płytkami szokowymi (co dowodzi, że zostały one poddane ogromnemu ciśnieniu lub temperaturze; takie ziarna szokowe znajduje się niemal wyłącznie w miejscach kolizji z meteorytami lub kometami), szkło impaktowe oraz tektyty – niewielkie odpryski roztopionej skały, które zastygły jeszcze w locie. Te ostatnie są istotne, gdyż odkryto je w skrzelach wielu (około połowy) ryb jesiotrokształtnych z Tanisu. Prawdopodobnie ryby nieumyślnie pochłaniały tektyty, gdy te opadły do wody po impakcie.
Autorzy szacują, że wszystko to zaszło nie więcej niż godzinę po upadku meteorytu. W tak krótkim czasie tsunami nie zdołałoby dotrzeć z Chicxulub do Tanisu, więc prawdopodobnie sprawcami są fale sejsmiczne. Bezpośrednio nad osadami pochodzącymi z czasu tuż po kolizji znajduje się typowa dla wielu stanowisk z tego okresu warstwa z tzw. „anomalią irydową” – niespotykanie wysokim poziomem irydu. Iryd to metal z grupy platynowców, bardzo rzadki na Ziemi, za to powszechnie występujący w meteorytach.
Odkrycie Tanisu jest istotne, bo pokazuje, co prawdopodobnie działo się nie lata, lecz minuty po impakcie – jest to dokładność zwykle nieosiągalna dla geologów i paleontologów.
Szczątki ryby jesiotrokształtnej z Tanisu z tektytami zachowanymi w skrzelach
DePalma R.A., Smit J., Burnham D.A., Kuiper K., Manning P.L., Oleinik A., Larson P., Maurrasse F.J., Vellekoop J., Richards M.A., Gurche L., Alvarez W. 2019.
A seismically induced onshore surge deposit at the KPg boundary, North Dakota. Proceedings of the National Academy of Sciences.
https://doi.org/10.1073/pnas.1817407116