[ARTYKU?] Historia powstania zdolnej ma??py

Dyskusje na temat ssaków kopalnych.
Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

[ARTYKU?] Historia powstania zdolnej ma??py

Post autor: Sebastian »

HISTORIA POWSTANIA ZDOLNEJ MA?PY


Obrazek

BUDOWA:
Cia??a naczelnych sÄ? mniej wyspecjalizowane ni?? cia??a innych ssak??w, brak im szczeg????owego inwentarza niepowtarzalnych cech, dziÄ?ki kt??rym mo??na by je ??atwiej i bardziej szczeg????owo opisaÄ?. Aby poznaÄ? gatunki, kt??rych skamienia??o??ci sÄ? fragmentaryczne mo??na przeprowadzaÄ? bezpo??rednie por??wnania miÄ?dzy ko??Ä?mi kopalnych, jak i wsp????czesnych naczelnych. Pierwsze naczelne rozwija??y siÄ? w strefach klimatu tropikalnego, gdzie wiÄ?kszo??Ä? naczelnych funkcjonuje do dzi??. Na og???? sÄ? mieszka??cami drzew, wyposa??onymi we wszystkie cechy, jakich wymaga ??rodowisko. Ko??czyny sÄ? przystosowane do chwytania i manipulowania; majÄ? wra??liwe poduszki zako??czone paznokciami, a nie pazurami oraz przeciwstawne kciuki u d??oni i st??p u??atwiajÄ?ce chwytanie ga??Ä?zi. U Primates cechami prymitywnymi sÄ? np. piÄ?ciopalczaste ko??czyny, czy wystÄ?powanie obojczyka. W celu lokalizowania pokarmu i potencjalnych drapie??nik??w u naczelnych bardziej rozwinÄ??? siÄ? wzrok, a nie wÄ?ch. Oczy nie sÄ? umieszczone po bokach g??owy, lecz stereoskopowo, a ich pola widzenia na siebie zachodzÄ?. Osadzone sÄ? one wewnÄ?trz kostnych przegr??d lub pier??cieni, kt??re oddzielajÄ? je od m??zgu. M??zg naczelnych jest wiÄ?kszy ni?? u innych ssak??w w stosunku do rozmiar??w cia??a. Ma tak??e o wiele bardziej z??o??onÄ? budowÄ?. Naczelne na og???? rodzÄ? jedno m??ode w miocie, a ich ciÄ???a trwa kilka miesiÄ?cy. Potomstwo rozwija siÄ? powoli i jest niezwykle zale??ne od opieki rodzic??w; te cechy sÄ? zapewne ??ci??le zwiÄ?zane z powstaniem u wielu gatunk??w mniej lub bardziej z??o??onej organizacji spo??ecznej.


KLASYFIKACJA:
Paleontologowie opisali ponad dwie??cie rodzaj??w naczelnych. Obecnie ??yje jednak zaledwie dwie??cie gatunk??w tych ssak??w. W historii naszej planety ich obecno??Ä? jest do??Ä? kr??tka, choÄ? bogata w wydarzenia. Lineneusz zaklasyfikowa?? nietoperze (Chiroptera) do naczelnych. Obecnie nietoperze tworzÄ? w??asny rzÄ?d, kt??ry do niedawna rzeczywi??cie uwa??ano za pokrewny naczelnym. Ostatnie badania molekularne ??wiadczÄ? jednak o bli??szym pokrewie??stwie z kopytnymi. RzÄ?d Primates jest do??Ä? trudny do zdefiniowania, poniewa?? jego poczÄ?tki sÄ? okryte tajemnicÄ?. Naczelne wydajÄ? siÄ? byÄ? spokrewnione z owado??ernymi (Insectivora) i wiewi??recznikami (tupajowate; Scandentia). Po przeprowadzeniu bada?? molekularnych okaza??o siÄ?, ??e do ich krewnych mo??na zaliczyÄ? tak??e zajÄ?czaki (Lagomorpha), kt??re uwa??ane by??y dotÄ?d za kuzyn??w gryzoni (Rodentia).


Obrazek

PRZODKOWIE NASZYCH WSP???CZESNYCH KREWNYCH:
Kopalne pongidy (stanowiÄ?ce w p????niejszym miocenie a?? ok. 1/3 wszystkich gatunk??w ma??p Starego ?šwiata) to m.in.: europejskie driopiteki (kt??rych powiÄ?zania ewolucyjne nie sÄ? jasne) i azjatyckie siwapiteki i gigantopiteki. Siwapiteka uwa??a siÄ? za przodka wsp????czesnego orangutana oraz najwiÄ?kszego z kiedykolwiek ??yjÄ?cych naczelnych - gigantopiteka (naziemnego, czworono??nego ro??lino??ercÄ?), kt??ry wymar?? dopiero ok. 1 mln lat temu. Historia ewolucyjna szympans??w i goryli tworzy jednÄ? z najwiÄ?kszych luk. Wszystkie znane kopalne formy mioce??skich afryka??skich ma??p sÄ? zbyt prymitywne, aby byÄ? prawdopodobnym ostatnim przodkiem ??yjÄ?cych afryka??skich wielkich ma??p cz??ekokszta??tnych, z wyjÄ?tkiem odkrytego w ostatnich latach samburupiteka z Kenii (datowanego na 9,5 mln lat). W nim w??a??nie w tej chwili upatruje siÄ? wsp??lnego przodka afryka??skich wielkich ma??p cz??ekokszta??tnych i hominid??w. Dawniej za przodka hominid??w uwa??ano mioce??skiego ramapiteka sprzed 14 mln lat. Obecnie poglÄ?d ten nie tylko zosta?? odrzucony, ale tak??e ramapiteka nie wyr????nia siÄ? ju?? w systematyce jako odrÄ?bnego rodzaju (wiÄ?kszo??Ä? znalezisk ramapiteka zaliczono do siwapitek??w).


Obrazek

PREHISTORYCZNE SZYMPANSY TW??RCAMI NARZÄ?DZI?:
Kamienie, kt??rymi szympansy 4300 lat temu rozbija??y skorupy orzech??w, znalaz?? w lasach Wybrze??a Ko??ci S??oniowej dr Julio Mercader z uniwersytetu w Calgary. To pierwszy dow??d, ??e nasi najbli??si ??yjÄ?cy krewniacy u??ywali przedmiot??w w tak zamierzch??ych czasach. - Przywykli??my my??leÄ?, ??e kultura i przede wszystkim technologia sÄ? wy??Ä?cznÄ? domenÄ? ludzi, ale to nie jest prawda - m??wi kanadyjski naukowiec. Zdaniem Mercadera i jego wsp????pracownik??w nie ma wÄ?tpliwo??ci, ??e kamieni u??ywa??y szympansy i ??e s??u??y??y one do rozbijania orzech??w. ?šwiadczÄ? o tym g????wnie znalezione na nich resztki skrobi z kilku rodzaj??w orzech??w, kt??rych ludzie nie jedzÄ?, a kt??re zajmujÄ? wa??ne miejsce w szympansiej diecie. Znalezisko zwiÄ?ksza prawdopodobie??stwo, ??e u??ywanie przedmiot??w odziedziczyli??my razem z szympansami po wsp??lnym przodku, albo ??e szympansy samodzielnie opracowa??y technikÄ? roz??upywania orzech??w. Naukowcy twierdzÄ? bowiem, ??e ma??py sprzed 4300 lat raczej nie mog??y nauczyÄ? siÄ? tego od ludzi, gdy?? w tym czasie nie ??yli oni w rejonie, w kt??rym znaleziono kamienie. - Kultura materialna szympans??w ma d??ugÄ? prehistoriÄ?, kt??rej korzenie zaczynamy dopiero odkrywaÄ? - piszÄ? naukowcy w artykule opublikowanym w PNAS.


Obrazek

PRANACZELNE:
Do niedawna naukowcy mieli wiele wÄ?tpliwo??ci, co do ssak??w z grupy Plesiadapiforma (nazwa oznacza „przypominajÄ?ce kszta??tem Adapida”-Adapida to p????niejsi przedstawiciele naczelnych, kt??rych poczÄ?tkowo uznano za krewnych ssak??w parzystokopytnych). Plezjadapidy to ma??e, podobne do wiewi??rek ssaki, kt??re ??y??y 60-40 mln lat temu. Naukowcy nie za bardzo wiedzieli, czy uznaÄ? je za samodzielny rzÄ?d ssak??w, czy te?? za pierwszych przedstawicieli rzÄ?du naczelnych, do kt??rego nale??Ä? ma??py i ludzie. Ameryka??scy badacze z kilku uczelni pod wodzÄ? Jonathana Blocha, paleontologa z University of Florida, przeprowadzili szeroko zakrojone badania por??wnawcze ponad 85 wsp????czesnych i wymar??ych gatunk??w naczelnych, plezjadapid??w, latawc??w i wiewi??recznik??w. ??mudna analiza szkielet??w i skamienia??o??ci dostarczy??a dowod??w, ??e plezjadapidy nale??Ä? jednak do rzÄ?du naczelnych. Tym samym Amerykanie przesunÄ?li poczÄ?tki naczelnych o jakie?? 10 milion??w lat wstecz. Bardzo pomocne dla badaczy by??o odkrycie w pobli??u Parku Narodowego Yellowstone w Wyoming dw??ch nie??le zachowanych szkielet??w plezjadapid??w. MajÄ?ce 56 milion??w lat szczÄ?tki Ignacius clarkforkensis i Dryomomys szalayi, to najstarsze i najbardziej prymitywne szkielety naczelnych, jakie dotÄ?d odkryto. - PokazujÄ? one, ??e nasi najwcze??niejsi przodkowie z rzÄ?du naczelnych byli wielko??ci myszy, jedli owoce i ??yli na drzewach. Bezsprzeczna jest natomiast przynale??no??Ä? do rzÄ?du Primates fali Adapiforma z grupy omomyid??w (Omomyida), kt??ra przetoczy??a siÄ? przez EuropÄ? i AmerykÄ? P????nocnÄ? w eocenie, kiedy owe regiony mia??y jeszcze po??Ä?czenie lÄ?dowe poprzez Islandie i GrenlandiÄ?. Omomyida by??y mniejsze od Adapida. Obie rodziny mia??y paznokcie, zredukowane ryjki, oczy skierowane do przodu i stosunkowo du??e m??zgi w por??wnaniu z innymi ssakami w tamtym okresie. Omomyida by??y podobne do dzisiejszych wyrak??w. W czÄ???ci twarzowej dominowa??y ogromne oczy bÄ?dÄ?ce przystosowaniem do nocnego trybu ??ycia. Adapiforma sÄ? uwa??ane za przodk??w dzisiejszych lorisowatych i galago z Azji i Afryki oraz lemur??w z Madagaskaru.


Obrazek

MA?PY SZEROKONOSE:
KolejnÄ? zagadkÄ? jest pochodzenie zamieszkujÄ?cych obecnie AmerykÄ? Po??udniowÄ? i ?ĹĄrodkowÄ? ma??p szerokonosych: p??aksowatych i pazurkowc??w. R????niÄ? siÄ? one od ma??p wÄ?skonosych m.in. szerokimi, skierowanymi na zewnÄ?trz nozdrzami. WiÄ?kszo??Ä? ma d??ugie ogony u??ywane jako „piÄ?ta ko??czyna”; ??adne z nich nie przesz??o nigdy na naziemny tryb ??ycia. IstniejÄ? dwie koncepcje na temat ich przybycia, kt??re mia??o nastÄ?piÄ? w p????nym eocenie, albo w oligocenie. Pierwsza m??wi, i?? przyp??ynÄ???y one na pniach drzew z wysp Ameryki P????nocnej (dokÄ?d przywÄ?drowa??y z Azji). Druga, o wiele bardziej prawdopodobna, i?? migrowa??y z Afryki w czasach, gdy poziom w??d ocean??w by?? na tyle niski, i?? wy??oni?? siÄ? Grzbiet ?ĹĄrodkowoatlantycki.


MA?PY WÄ?SKONOSE:
Do??Ä? dobrze jest natomiast poznana historia ma??p wÄ?skonosych, kt??ra sk??ada siÄ? z dw??ch nadrodzin: cz??ekokszta??tnych (Hominoidea) i „ma??p ogoniastych” (Cercopithecoidea). Aby ustaliÄ? punkt, w kt??rym te dwie grupy siÄ? rozdzieli??y, musieliby??my zidentyfikowaÄ? ewidentne okazy kt??rej?? z nich po??r??d danych kopalnych. Niedaleko Kairu, w Fajum, Elwin Simons odnalaz??a dziesiÄ?Ä? gatunk??w naczelnych, w tym cztery nale??Ä?ce do ma??p wÄ?skonosych. Pozosta??e to prymitywne naczelne. Propliopithecus mia?? zÄ?by i szczÄ?ki o wyglÄ?dzie zdecydowanie hominoidalnym, przystosowane do jedzenia owoc??w. ZÄ?by Parapithecus wyposa??one by??y w specjalne fa??dy tnÄ?ce przystosowane do spo??ywania li??ci. NajwiÄ?kszy nieopisanym jeszcze przedstawiciel Catrrhini osiÄ?ga?? oko??o 10 kg wagi. Naczelne z Fajum nie sÄ? blisko zwiÄ?zane z wcze??niejszymi eoce??skimi naczelnymi z p????nocnych kontynent??w. Nie dostarczajÄ? te?? informacji na temat rozdzielenia siÄ? cz??ekokszta??tnych od ma??p ogoniastych, kt??re musia??o mieÄ? miejsce nieco p????niej, w czasie owej luki 9 mln lat, z kt??rej nie ma praktycznie ??adnych danych.


PROKONSULIDY:
W 1948 roku ekspedycja z Uniwersytetu Kalifornijskiego odnalaz??a w Lothidok w p????nocnej Kenii czÄ???Ä? skamienia??ej ma??piej szczÄ?ki. Le??a??a w??r??d innych obiekt??w w pok??adach wulkanicznego py??u, kt??rych wiek okre??lono na 27,5-28,4 mln lat. SamÄ? szczÄ?kÄ? trudno by??o zidentyfikowaÄ?, ale istniejÄ? dane ??Ä?czÄ?ce jÄ? z wcze??niejszym odkryciem ze stanowiska Koru w Kenii, opisanym przez paleontologa z British Museum A.T. Hopwooda w 1933 roku. Sklasyfikowa?? on owe szczÄ?tki jako nowy rodzaj Proconsul (nazwa oznacza „przed Consul” i nawiÄ?zuje ??artobliwie do szympansa z zoo w Birmingham o imieniu Consul). Wiek stanowiska Koru okre??lono metodÄ? K-Ar na wczesny miocen 20-19 mln lat temu, a zatem gatunek z Lothidok, starszy o ok. 7 mln lat (od Proconsul hamiltoni), jest najstarszym znanym hominoidem. Na okaz opisany przez Hopwooda zwr??ci?? uwagÄ? paleontolog Louis Leakey, kt??ry p????niej na wyspie Rusinga w latach 1930-1960 odkry?? szczÄ?tki prokonsula. Na tym samym stanowisku w 1959 roku John Napier odnalaz?? najbardziej kompletny szkielet zwierzÄ?cia. Prace wykopaliskowe w Rusindze prowadzi?? jeszcze w latach 1970-78 Peter Andrews. Ca??y ten materia?? pozwala nam zrekonstruowaÄ? anatomiÄ? hominoida bardziej szczeg????owo ni?? w przypadku jakichkolwiek innych kopalnych ma??p. Proconsul mia?? wiele cech prymitywnych, np. brak ??uk??w brwiowych i cienkie szkliwo. Pozosta??a czÄ???Ä? szkieletu stanowi takÄ? samÄ? mieszankÄ? cech zaawansowanych jak i prymitywnych. Staw barkowy zapewnia?? ramieniu takÄ? samÄ? mobilno??Ä? jak u dzisiejszych ma??p, ale ramie nie mog??o ca??kiem wyprostowaÄ? siÄ? w ??okciu. D??o?? mia??a w pe??ni przeciwstawny kciuk, a jej proporcje przypomina??y proporcje ludzkiej d??oni. Tylnie ko??czyny zachowa??y prymitywniejszÄ? budowÄ? stawu biodrowego i kolanowego, typowÄ? dla wczesnych ma??p wÄ?skonosych, natomiast kostki i stopy sÄ? bardziej cz??ekokszta??tne.


AFROPITEKI:
W ??rodkowym miocenie pojawi??a siÄ? nowa grupa hominid??w, kt??rÄ? Peter Andrews proponuje uznaÄ? za nowÄ? podrodzinÄ? – Afropithecinae. Obejmuje ona kilka rodzaj??w: Afropithecus z p????nocnej Kenii, podobnego, lecz mniejszego Heliopithecus z Arabii Saudyjskiej i Kenyapithecus z Kenii oraz niedawno zaklasyfikowany rodzaj Otavipithecus. Jak inne wczesne hominoidy sÄ? grupÄ? afryka??skÄ?. ??y??y na p??ycie kontynentalnej oddzielonej od Eurazji przez ca??y paleocen, eocen i oligocen., a?? do miocenu, kiedy to Afryka zetknÄ???a siÄ? ponownie z Eurazja oko??o 18-15 mln lat temu. Wszystkie te dane wskazujÄ? wyra??nie na afryka??skie pochodzenie euroazjatyckich naczelnych, np. driopitek??w. Zar??wno Afropithecus, jak i blisko z nim spokrewniony Heliopithecus pochodzÄ? z pok??ad??w sprzed 17-18 mln lat. Ich cechy wsp??lne obejmujÄ? powiÄ?kszone zÄ?by przedtrzonowe i bardzo mocne k??y oraz masywnÄ? czaszkÄ? o wyd??u??onej czÄ???ci twarzowej. Ta grupa ma??p jest z pewno??ciÄ? bli??ej spokrewniona z cz??owiekiem ni?? wcze??niejszy Proconsul, czy p????niejsze gibbony. ZÄ?by trzonowe u wczesnych afropitek??w wykazujÄ? poczÄ?tki jednego z najwa??niejszych przystosowa??, kt??re widzimy u p????niejszych form kopalnianych i dzisiejszych cz??ekokszta??tnych, a mianowicie zgrubienie szkliwa na zÄ?bach trzonowych. Mo??e siÄ? to wydawaÄ? przystosowaniem do??Ä? prostym, ale wiÄ???e siÄ? ono z radykalnym usprawnieniem proces??w fizjologicznych. WiÄ?kszo??Ä? ssak??w ma cienkie szkliwo. Te zmiany w uzÄ?bieniu afropitek??w, jak r??wnie?? ich mocniejsze czaszki (wzmocnione ze wzglÄ?du na wiÄ?kszy nacisk miÄ???ni szczÄ?k) wskazujÄ? na zmianÄ? diety- zrezygnowanie z owoc??w na rzecz twardszej ro??linno??ci: bulw i orzech??w. SÄ? one o nie tylko o wiele bardziej po??ywne, ale tak??e o wiele trwalsze. Mog??yby, wiÄ?c byÄ? gromadzone na zapas przez gatunek obdarzony dobrÄ? pamiÄ?ciÄ?.


DRIOPITEKI:
Driopiteki sÄ? g????wnie grupÄ? europejska, choÄ? jeden gatunek zosta?? odnaleziony w Chinach. ??y??y one pod koniec miocenu. Pierwszym opisanym driopitekiem by?? gatunek Dryopithecus fontani, kt??rego szkielet odnaleziono w Saint Gaudens we Francji. Wed??ug niekt??rych uczonych rodzaj Dryopithecus obejmuje tak??e podrodzaje Proconsul i Sivapithecus. W artykule tym potraktujemy jednak je jako odrÄ?bne rodzaje. Wiele przeciwstawnych cech sprawia, ??e trudne jest okre??lenie roli driopitek??w w rozwoju cz??ekokszta??tnych. Ze wzglÄ?du na delikatne szczÄ?ki i cienkie szkliwo uznaÄ? by mo??na go za formÄ? bardziej prymitywnÄ? od afropitek??w, gdy?? grubsze szkliwo jest cecha bardziej zaawansowanych hominoid??w. Z drugiej strony ko??ci driopitek??w posiadajÄ? o wiele wiÄ?cej zaawansowanych cech ni?? ko??ci afropitek??w i prokonsulid??w, wystÄ?pujÄ?cych natomiast u dzisiejszych cz??ekokszta??tnych. Nie da siÄ?, wiÄ?c na stan dzisiejszy precyzyjnie oceniÄ?, kt??ra z tych kopalnych grup by??a bardziej zaawansowana.


Obrazek

WIELKI KRYZYS:
Wszystkie naczelne Nowego ?šwiata to zwierzÄ?ta nadrzewne, kt??re nigdy nie pr??bowa??y przej??Ä? na naziemny tryb ??ycia. Ma??py Starego ?šwiata podjÄ???y siÄ? jednak tego. G????wnym czynnikiem, kt??ry do tego doprowadzi?? by??a na pewno zmiana klimatu. G????wnym o??rodkiem rozwoju i innowacji naczelnych na czarnym kontynencie by??by Wschodnioafryka??ski R??w Tektoniczny ciÄ?gnÄ?cy siÄ? 3200 km od Morza Czerwonego i Etiopii na p????nocy przez KeniÄ?, Ugane, Tanzanie i Malawi, a?? do Mozambiku na po??udniu. Przez 20 mln lat aktywno??Ä? tektoniczna wzd??u?? tego pÄ?kniÄ?cia wypiÄ?trzy??a wiele wulkan??w i wy??yn. Obni??a??y siÄ? miÄ?dzy nimi niziny, w efekcie czego powstawa??y g??Ä?bokie doliny. Po zalaniu przez wodÄ? utworzy??y siÄ? najwiÄ?ksze jeziora kontynentu. Pierwotna d??ungla tropikalna ustÄ?pi??a miejsca mozaice r????nych siedlisk- od rzadszych las??w do sawanny, za?? g??ry zmieni??y rozk??ad opad??w i utworzy??y bariery geograficzne. Na ewolucjÄ? afryka??skiej fauny szczeg??lne znaczenie mia??y tak??e liczne imigracje euroazjatyckich gatunk??w. Coraz suchsze i ch??odniejsze warunki klimatyczne postawi??y afryka??skie zwierzÄ?ta przed wyborem: migruj, przetrwaj lub gi??. ZÄ?by cz??ekokszta??tnych przystosowa??y siÄ? twardszego, coraz trudniejszego do zdobycia pokarmu. Niekt??re ma??py wykszta??ci??y umiejÄ?tno??Ä? trawienia celulozy, wiÄ?c li??cie sta??y siÄ? ich typowÄ? dietÄ?. W trakcie tego owego kryzysu w rozwoju afryka??skich hominid??w zapis kopalny siÄ? urywa, a gdy pojawia siÄ? znowu, nie istnieje ju?? ogromne zr????nicowanie ma??p mioce??skich, a w??r??d nowych form znajdujÄ? siÄ? przodkowie wsp????czesnych ludzi.


Obrazek

Goryle i szympansy nie majÄ? niemal historii kopalnej. Ich obecne rozmieszczenie w r??wnikowych lasach zachodniej i ??rodkowej Afryki wskazywa??oby na to, ??e ich przodkowie nie rozwijali siÄ? w om??wionym ju?? rowie tektonicznym. Zapis kopalny jest jednak tak skÄ?py, ??e nie jeste??my w stanie okre??liÄ? bli??szego lub dalszego pokrewie??stwa miÄ?dzy poszczeg??lnymi cz??ekokszta??tnymi. Mo??na to jednak okre??liÄ? dziÄ?ki badaniom molekularnym. Wed??ug jednego z szacunk??w r????nica miÄ?dzy DNA ludzi i szympans??w wynosi zaledwie 1,2%, natomiast miÄ?dzy DNA ludzi i goryli 1,4%. Oznacza??oby to, ??e materia?? genetyczny ludzi i szympans??w jest identyczny w 98,8%.


Obrazek

AUSTRALOPITEKI:
Otrzymujemy coraz wiÄ?cej danych paleontologicznych dotyczÄ?cych pierwszych faz ewolucji bezpo??rednio po ich oddzieleniu siÄ? od afryka??skich ma??p cz??ekokszta??tnych. W 2001 roku Michel Brunet natknÄ??? siÄ? w Czadzie na ca??kowicie zachowana czaszkÄ?, kt??rej m??zgoczaszka by??a zdecydowanie podobna do ma??piej, trzewioczaszka za?? bardziej zbli??ona do niekt??rych p????niejszych hominid??w. Forma ta, nazwana Sahelanthropus thadensis, zosta??a datowana na 7 mln lat. JesieniÄ? 2002 roku Brigitte Senut i Martin Piskford odkryli na kenijskich wzg??rzach Tugen kilka szczÄ?tk??w kostnych, znajdujÄ?cych siÄ? w tej samej formacji geologicznej (Lukeino), w kt??rej w 1974 roku znaleziono zÄ?b trzonowy. SzczÄ?tki te: ??uchwy, zÄ?by, kawa??ki ko??ci ramieniowej i paliczek. Ten pierwszy plioce??ski hominidy zosta?? sklasyfikowany jako Orrorin tugenensis („dawny cz??owiek znad Tugen). SzczÄ?tki kostne nieco p????niejszego gatunku Ardipithecus ramidus sÄ? datowane na 5,8-4,4 mln lat. Reprezentowane sÄ? one przez zÄ?by, ??uchwy, podstawÄ? czaszki oraz ko??ci ko??czyn. Odnaleziono je w Aramis w Etiopii. Nale??y podkre??liÄ?, ??e fragment magnum u ardipiteka znajduje siÄ? bardziej z przodu ni?? u ma??p cz??ekokszta??tnych, np. szympans??w. Przypisywane liniom hominoid??w kopalne szczÄ?tki kostne sprzed oko??o 4 mln lat temu sÄ? coraz liczniejsze. Datowany pomiÄ?dzy 4,2-3,8 mln lat temu gatunek Australopithecus anamensis reprezentowany jest przez du??Ä? ilo??Ä? zÄ?b??w, czÄ???ci szczÄ?ki g??rnej i ??uchwy, a tak??e ko??ci ko??czyn (Louis Leakey 1995, 1998). Struktura anatomiczna Australopithecus anamensis ma wiÄ?cej cech ludzkich ni?? jest to w przypadku rodzaju Ardipithecus: uzÄ?bienie jest mniej prymitywne, a ko??Ä? ramienia bardzo podobna do ko??ci przedstawicieli Homo. Cechy piszczeli sugerujÄ? pe??nÄ? dwuno??no??Ä? (Leakey i Walker, 2000). Najlepiej poznanym i bogato reprezentowanym przez szczÄ?tki kostne gatunkiem hominid??w jest Australopithecus afarensis. SzczÄ?tki tego gatunku pochodzÄ?ce z Etiopii, Kenii i Tanzanii datowane sÄ? pomiÄ?dzy 4 a 3 mln lat temu. S??ynny niekompletny szkielet AL 288-1 zwany powszechnie Lucy, i inne szczÄ?tki kostne odkryte w latach 70 w Hadar (Etiopia) i Laetoli (Tanzania) pokaza??y, ??e ewolucje czaszki i zÄ?b??w mog??y mieÄ? miejsce w r????nych okresach. Rzeczywi??cie, Australopithecus afarensis zachowa?? niekt??re charakterystyczne cechy uzÄ?bienia i budowy czaszki typowe dla ma??p cz??ekokszta??tnych: du??e i bardzo wyra??nie zr????nicowane k??y, prognatyzm twarzy, kr??tsza encefaliczna czaszka o niewielkiej pojemno??ci m??zgoczaszki (400-450 ml). Nawet ko??czyny g??rne Australopithecus afarensis mia??y niekt??re ma??pie cechy, np. sporÄ? d??ugo??Ä? w por??wnaniu z ko??czynami dolnymi, a tak??e specyficznÄ? anatomiÄ? d??oni, kt??ra by??a dawnym ??ladem zdolno??ci wspinania siÄ? na drzewa. Ko??czyny dolne by??y bez wÄ?tpienia zwiÄ?zane z dwuno??nym chodem pomimo obecno??ci pewnych cech archaicznych (przeciwstawnego palucha i bardzo d??ugich palc??w). Nie mo??na wykluczyÄ?, ??e gatunek Australopithecus afarensis by?? podzielony jeszcze na dwa lub trzy podgatunki. WiÄ?kszo??Ä? badaczy uwa??a jednak, ??e szczÄ?tki r????niÄ?cych siÄ? nieco osobnik??w nale??Ä? do jednego gatunku charakteryzujÄ?cego siÄ? silnym dymorfizmem p??ciowym. Gdyby tak by??o, to gatunek ten jest bezpo??rednim przodkiem p????niejszych hominid??w, a wiÄ?c zgodnie z regu??ami systematyki filogenetycznej nosiÄ? powinien nazwÄ? Preanthropus africanus (Strait 1997). Australopithecus bahrelhgazali zosta?? opisany na podstawie ??uchwy znalezionej w Bahr el-Ghazali ko??o Toro Koro w Czadzie (Brunet 1995). Stanowisko to, datowane na 3,5-3 mln lat, w jednoznaczny spos??b udowadnia obecno??Ä? plioce??skich hominid??w w zachodniej czÄ???ci Afryki. W 2001 roku Louis Leakey odnalaz?? dobrze zachowanÄ? czaszkÄ? australopiteka nale??Ä?cego do nowego rodzaju. Nazwano go Kenyanthropus polatyops. Nazwa ta, oznaczajÄ?ca „cz??owiek z Kenii o p??askiej twarzy”, u??yta zosta??a, by zwr??ciÄ? uwagÄ? na najbardziej wyra??nÄ? cechÄ? morfologicznÄ? widocznÄ? w jego holotypie- p??askÄ? twarz. Ponadto Kenyanthropus mia?? mniejszÄ? pojemno??Ä? m??zgoczaszki. Od oko??o 3 mln lat istnia??y przynajmniej dwie linie ewolucyjne australopitek??w. W obu mo??na zauwa??yÄ? rozw??j morfologii czaszki i jej czÄ???ci twarzowej, coraz bardziej r????niÄ?cy je od ma??p cz??ekokszta??tnych (sÄ? to twarze o mniejszym progmatyzmie i silnie zredukowanych zÄ?bach przednich). PierwszÄ? liniÄ? ewolucyjnÄ? wyznacza rozwiniÄ?cie potÄ???nego aparatu ??ujÄ?cego, a szczeg??lnie zÄ?b??w trzonowych, na co wskazujÄ? du??e rozmiary struktur kostnych, do kt??rych przyczepione by??y miÄ???nie umo??liwiajÄ?ce gryzienie. DrugÄ? za??, determinowa??o zmniejszenie uzÄ?bienia bocznego i zwiÄ?zanych z nim struktur kostnych, a nastÄ?pnie rozw??j czaszki (encefalizacja), przy czym dieta wzbogacona zosta??a w proteiny pochodzenia zwierzÄ?cego. Najstarsza znana nam forma, kt??ra rozwinÄ???a umiejÄ?tno??Ä? niezwykle silnego gryzienia za pomocÄ? zÄ?b??w trzonowych pojawia siÄ? w ??r??d??ach kopalnych oko??o 2,7-2,5 mln lat temu. Jej szczÄ?tki znaleziono we wschodniej czÄ???ci Afryki, w Etiopii i Kenii, a byÄ? mo??e tak??e w Malawi. Ca??kowicie zachowanÄ? czaszkÄ?, zaliczonÄ? do gatunku Parathropus aethiopicus, odkryto w Kenii; jest ona znana pod nazwÄ? „Czarna czaszka” z powodu koloru, jakiego nabra??a w procesie fosylizacji. Na podstawie morfologii czaszki Paranthropus aethiopicus mo??e byÄ? uwa??any za formÄ? po??rednia miÄ?dzy Australopithecus afarensis (od kt??rego byÄ? mo??e pochodzi) a formami p????niejszymi, u kt??rych nadal rozwija?? siÄ? aparat ??ujÄ?cy. „Czarna czaszka” (KNM-WT 17 000) cechuje siÄ? zmniejszonÄ? pojemno??ciÄ? m??zgoczaszki (410 ml), strza??kowym wyrostkiem grzebieniastym- typowym dla tej grupy- i masywna morfologiÄ? czÄ???ci twarzowej. Gatunek ten ma wiÄ?c wiele cech archaicznych, jak i zaawansowanych. W 1938 roku w Kromdraai zosta?? odnaleziony inny gatunek Paranthropus, kt??rego odnaleziono w RPA. Odkry?? go Robert Broom i nazwa Paranthropus robustus. Jego skamienia??o??ci liczÄ? oko??o 1,8 mln lat. Paleontolog by?? ??wiadom ludzkiej natury stworzenia. Kolejne szczÄ?tki tego gatunku by??y odnajdywane w Prowincji P????nocno-Zachodniej w RPA, a szczeg??lnie wa??nym by??o znalezisko z Swartkrans. Osobniki mÄ?skie Paranthropus robustus mia??y ??redniÄ? wagÄ? 40 kg, a wzrost do 132 cm, natomiast osobniki ??e??skie wa??y??y oko??o 32 kg, a mierzy??y do 122 cm. Pojemno??Ä? m??zgoczaszki, kt??ra da??a siÄ? zmierzyÄ? jedynie u jednego osobnika, wynosi??a 550 ml. Paranthropus boisei zosta?? znaleziony w Tanzanii, gdzie w wÄ?wozie Olduvai ma????e??stwo Leakey??w (Mary i Louis) w 1959 roku poszukiwali szczÄ?tk??w rodzaju Homo. Pozyskano w??wczas prawie ca??kowicie zachowanÄ? czaszkÄ?, nale??Ä?ca do masywnej formy wschodnioafryka??skiej (tzw. OH 5). By?? to osobnik hipermasywny, kt??rego poczÄ?tkowo zaliczano do odrÄ?bnego rodzaju Zinjanthropus. Odkrycie w Etiopii, Kenii i Tanzanii form podobnych doprowadzi??o do powr??cenia nazwy Paranthropus boisei. Forma ta odznacza??a siÄ? prawdopodobnie wysokim dymorfizmem p??ciowym. Osobnicy mÄ?scy wa??yli oko??o 45 kg i mieli do 137 cm wzrostu, a osobniki ??e??skie oko??o 35 kg i do 125 cm. Archaiczny gatunek P. aethiopicus m??g?? byÄ? bezpo??rednim przodkiem P. boisei ze wzglÄ?du na podobne cechy morfologiczne oraz pozycje chronologicznÄ? i geograficznÄ?. Oko??o 1 mln lat temu parantropy wymar??y nie pozostawiajÄ?c po sobie ??adnych nastÄ?pc??w. Przyczyny ich wyginiÄ?cia do tej pory nie sÄ? jasne.

Zaczęliśmy chodzić na dwóch nogach, by oszczędzać energię?:
Spacery pięciu szympansów i czterech ludzi po ruchomej bieżni wskazały amerykańskim naukowcom powód, dla którego nasi przodkowie postanowili wyprostować się i chodzić na dwóch nogach. Podczas nadzorowanych przez aparaturę pomiarową przechadzek okazało się, że ludzie zużywają zaledwie jedną czwartą energii potrzebnej spacerującym na czterech kończynach szympansom (naukowcy uwzględnili przy obliczeniach różnice w rozmiarach człowieka i szympansa). Co ciekawe zużycie energii u szympansów w zasadzie nie zmieniało się, gdy szły tylko na nogach (zdjęcie). Jest to spowodowane tym że nasi najbliżsi krewniacy chodzą na nogach dość nieporadnie, gdyż ich budowa nie jest dostosowana do takiego sposobu poruszania się. Wyjątkiem był jeden szympans, który - podobnie jak ludzie - stawiał dłuższe kroki. U niego zużycie energii zmalało.
Bardziej energooszczędny chód daje dużą przewagę, gdyż pozwala pokonać dłuższe dystanse w poszukiwaniu żywności i wody. Już od kilkudziesięciu lat niektórzy naukowcy twierdzą, że to oszczędność energii skłoniła nas do chodzenia na dwóch kończynach. Nie mieli jednak na to zbyt wielu dowodów.
Badania wykazały też, że szympansy szybko uczą się do czego służy przycisk stop w ruchomej bieżni.

Obrazek

PIERWSI LUDZIE:
Uwa??a siÄ?, ??e Homo habilis jest pierwszym gatunkiem nale??Ä?cym do rodzaju Homo. Jego szczÄ?tki kostne odkryto na kilku stanowiskach po??o??onych we wschodniej czÄ???ci Afryki, przede wszystkim w Tanzanii (Olduvai), a tak??e w Kenii, Etiopii i Malawi; mniej pewne sÄ? znaleziska z po??udniowej Afryki. Datowano je miÄ?dzy 2,5 a 1,6 mln lat temu. PoczÄ?tkowo wszystkie szczÄ?tki kostne hominid??w gracylnych („non-robusta”, czyli niemasywnych), kt??rych nie mo??na by??o zaliczyÄ? do Australopithecus africanus (prawdopodobnego przodka Homo), uwa??ano za szczÄ?tki Homo habilis. P????niej ich przynale??no??Ä? do rodzaju Homo zosta??a w pe??ni udowodniona. PrzyznaÄ? trzeba, ??e r????nice miÄ?dzy Austarlopithecus africanus a Homo habilis sÄ? niewielkie, choÄ? wystarczajÄ?ce, aby zaliczyÄ? tÄ? drugÄ? formÄ? do rodzaju Homo. Uwa??ano te??, ??e pozyskane szczÄ?tki kopalne zaliczone do Homo habilis sÄ? silnie zr????nicowane. Z tego powodu czÄ???Ä? antropolog??w wyr????nia dwa gatunki: Homo habilis oraz Homo rudolfensis (zwany te?? du??ym Homo habilis). Oba gatunki majÄ? wiÄ?kszÄ? pojemno??Ä? m??zgoczaszki ni?? australopiteki i mniejsze zÄ?by trzonowe (z przed??u??eniem przednio-tylnym). Czaszka ma kszta??t bardziej zbli??ony do kszta??tu czaszki cz??owieka wsp????czesnego: czÄ???Ä? ciemieniowa i twarzowa sÄ? wiÄ?ksze, czÄ???ci potyliczne zaokrÄ?glone, a podstawa mniej zpneumatyzowana. WiÄ?ksza czaszka i ma??ych rozmiar??w zÄ?by trzonowe wskazywa??yby na zachowania inne ni?? u australopitek??w, pojawiajÄ?ce siÄ? miÄ?dzy 2,5 a 2,4 mln lat temu wraz z produkcjÄ? narzÄ?dzi kamiennych (kultura oldowia??ska). PomiÄ?dzy Homo habilis a H. rudolfensis istniejÄ? istotne r????nice morfologiczne. Pojemno??Ä? m??zgoczaszki pierwszego z nich wynosi 610 ml, czÄ???Ä? twarzowa odznacza siÄ? silnym prognatyzmem i jest wyra??nie wypuk??a w czÄ???ci szczÄ?kowej, mo??na te?? zauwa??yÄ? zaczÄ?tki wa??u nadoczodo??owego. Struktura szkieletu wykazuje cechy antropoidalne przypominajÄ?ce Australopithecus africanus (ko??czyny g??rne silniejsze i d??u??sze od dolnych, przystosowane do wspinaczki na drzewa). Homo rudolfensis ma wiÄ?kszÄ? pojemno??Ä? m??zgoczaszki (750 ml). CzÄ???Ä? twarzowa jest wiÄ?ksza, p??aska i prosta, z du??ymi siekaczami, s??abym zarysem wa??u nadoczodo??owego. Pochodzenie rodzaju Homo nale??a??y ??Ä?czyÄ? z zimnymi oscylacjami klimatu, po kt??rych pojawi??a siÄ? susza i redukcja zasob??w ??ywno??ci. Je??li na prze??omie pliocenu i plejstocenu w Afryce istnia??y dwa lub mo??e wiÄ?cej gatunk??w wczesnych Homo, to nie jest jasne, kt??ry z nich jest bezpo??rednim przodkiem linii prowadzÄ?cej do cz??owieka. W poczÄ?tkowej fazie plejstocenu pojawi??a siÄ? jednak bardziej z??o??ona forma Homo, kt??ra by??a w stanie skolonizowaÄ? tereny poza AfrykÄ?. Tej nowej formie nadano nazwÄ? Homo ergaster. Gatunek ten pojawi?? siÄ? oko??o 1,8 mln lat temu, a najstarsze szczÄ?tki kostne odkryto w Kenii, w Koobi Fora (na wsch??d od jeziora Turkana). By??y to czÄ???ci szkieletu, o r????nym stopniu zachowania. W 1984 roku w Kenii znaleziono wyjÄ?tkowo dobrze zachowany szkielet 12-letniego osobnika. Nadano mu imiÄ? „Nariokotme boy”. Osobniki Homo ergaster majÄ? wiÄ?cej cech bli??szych cz??owiekowi wsp????czesnemu ni?? wcze??niejsze gatunki.


CORAZ BLI??EJ NAS:
Pierwsze kopalne szczÄ?tki Homo erectus znaleziono na Jawie ponad sto lat temu. Ich odkrywca, holenderski lekarz Eugene Dubois, w 1894 roku okre??li?? ten takson jako Pithecanthropus erectus (pitekantrop/cz??owiek z Jawy). Inne znane szczÄ?tki tego gatunku odkryto w pierwszych dekadach ubieg??ego stulecia tak??e na Jawie oraz w Chinach, gdzie fragmenty szkieletu Sinathropus pekinensis (sinantrop/cz??owiek peki??ski) zosta??y odnalezione w jaskini Zhoukoudian (Black, 1927). Kolejne znaleziska pozwoli??y zidentyfikowaÄ? tÄ? formÄ? jako jeden gatunek Homo erectus. FormÄ? tÄ? mo??na uznaÄ? za pochodnÄ? od Homo ergaster, kt??ry wyemigrowa?? do Azji, kierujÄ?c siÄ? przez Bliski Wsch??d lub P????wysep Arabski. W por??wnaniu z pierwszymi gatunkami rodzaju ludzkiego Homo erectus ma wiÄ?kszÄ? pojemno??Ä? m??zgoczaszki: ??rednio 1000 ml (od 750 ml do 1250 ml), mniejsze i kr??tsze zÄ?by trzonowe oraz wydatnÄ? ko??Ä? nosowÄ?. Odznacza?? siÄ? r??wnie?? rozwiniÄ?ciem niekt??rych struktur kostnych: ??uk??w jarzmowych tworzÄ?cych wa?? torus i wa?? poprzeczny w czÄ???ci potylicznej. Bardzo masywny szkielet poskranialny mo??e wskazywaÄ? na intensywnÄ? aktywno??Ä? miÄ???niowÄ?, zwiÄ?zanÄ? prawdopodobnie z polowaniami. Mo??emy te?? przypuszczaÄ?, ??e tendencje zmierzajÄ?ce w kierunku diety bogatszej w miÄ?so oraz lepsze wykorzystanie narzÄ?dzi kamiennych mog??y stanowiÄ? istotne czynniki, dziÄ?ki kt??rym Homo erectus przetrwa?? przez ponad 1,5 mln lat. Wydaje siÄ?, ??e Homo erectus wymar?? dopiero po skolonizowaniu Starego ?šwiata przez cz??owieka anatomicznie wsp????czesnego. ImplikacjÄ? takiej interpretacji by??oby negowanie multiregionalnego modelu ewolucji, wed??ug kt??rej Homo erectus mia??by sw??j udzia?? w powstaniu Homo sapiens. Rodzaj Homo skolonizowa?? tak??e EuropÄ? i Bliski Wsch??d. Na poczÄ?tku 1991 roku w Dmanisi (Gruzja) odkryto trzy czaszki i trzy ??uchwy. Za pomocÄ? metody potasowo-argonowej (K-Ar) okre??lono ich wiek na 1,8 mln lat. Przypisano je gatunkowi Homo georgicus. Forma ta mia??a wiele cech wczesnych Homo i wywodzi??a siÄ? ona prawdopodobnie od Homo ergaster. W po??udniowo-zachodniej Europie w jaskini Gran Dolina w Hiszpanii odnaleziono szczÄ?tki innego Homo, kt??rego nazwano Homo antecesor. CzÄ???ci czaszki, ??uchwa, zÄ?b i nieliczne fragmenty szkieletu postkranialnego zosta??y datowane pomiÄ?dzy 990 a 780 tys. lat. Uznano go za bezpo??redniego przodka Homo sapiens sapiens i H.s. neanderthalensis, kt??ry wywodzi siÄ? przypuszczalnie od Homo erectus. W 1994 roku w pobli??u Ceprano robotnicy budujÄ?cy drogÄ? natrafili na fragment czaszki pracz??owieka. W 2003 roku zaproponowano dla tej nowej formy nazwÄ? Homo cepranensis (Mallegini). Gatunek ten odr????nia siÄ? od Homo erectus znaczÄ?cymi cechami: szerszÄ? ko??ciÄ? czo??owÄ?, prostymi ko??Ä?mi ciemieniowymi, dobrze zaznaczonÄ? rze??bÄ? ??uk??w brwiowych, mniejszych jednak od wa????w nadoczodo??owych. Bardziej wsp????czesne cechy ??wiadczÄ?, ??e gatunek Homo cepranensis mia?? pewne znaczenie w linii ewolucyjnej prowadzÄ?cej do cz??owieka wsp????czesnego. Formy afryka??skie by??y zdominowane natomiast przez okazy nale??Ä?ce do Homo rhodesiensis; nazwa tego gatunku pochodzi od dawnej nazwy Zambii- Rodezja, na terenie, kt??rej, w 1921 roku, podczas prac g??rniczych prowadzonych w miejscowo??ci Kabwe, znaleziono nieuszkodzonÄ? czaszkÄ? doros??ego osobnika. Homo rhodesiensis przypomina do pewnego stopnia H. cepranensis, chocia?? pojemno??Ä? m??zgoczaszki jest u niego wiÄ?ksza (od 110 do 1400 ml), przy czym puszka czaszki jest bardziej wysklepiona, ko??ci ciemieniowe szersze, a potylica bardziej zaokrÄ?glona. Jest on najprawdopodobniejszym przodkiem H. sapiens.


Obrazek

HIPOTEZY:
>Pochodzenia Homo


Obrazek

Hipoteza 1-
Wed??ug tego modelu ewolucji cz??owiekowatych wcze??nie rozwija siÄ? ma??a forma Homo habilis, natomiast wiÄ?ksza (Homo rudolfensis) powstaje p????niej z Australopithecus africanus. Paranthropus aethiopicus uwa??any jest za przodka masywnych australopitek??w. Podobnie jak w pozosta??ych dw??ch hipotezach nie przesÄ?dza siÄ? tu o pochodzeniu Homo erectus, poniewa?? nie wiadomo, kt??ry gatunek (Homo habilis, czy H. rudolfensis) jest bardziej prawdopodobnym przodkiem. Je??li jednak gatunki te wyewoluowa??y z dw??ch innych form Australopithecus, to obie nie mogÄ? nosiÄ? nazwy Homo!


Obrazek

Hipoteza 2-
Hipoteza ta opiera siÄ? na podobie??stwach miÄ?dzy twarzoczaszkÄ? i uzÄ?bieniem wiÄ?kszego typu Homo habilis (Homo rudolfensis) i masywnych australopitek??w. Uwa??a siÄ?, ??e ma??a forma habilis wyewoluowa??a z Australopithecus africanus, natomiast du??a forma w??Ä?czona jest jako klados (drzewa rodowego) masywnych australopitek??w ze wsp??lnym przodkiem w postaci Paranthropus aethiopicus wystÄ?pujÄ?cym oko??o 2,5 mln lat temu. Tak jak w pierwszej hipotezie nie by??oby uzasadnienia dla nazwania obu typ??w habilis mianem Homo, a wiÄ?ksza forma mog??aby nawet zostaÄ? sklasyfikowana jako odmiana Paranthropus o wiÄ?kszym m??zgu.


Obrazek

Hipoteza 3- Ta hipoteza bliska jest koncepcji preferowanej przez Dona Johansona po kontrowersyjnym utworzeniu gatunku Australopithecus afarensis. Johanson i Tim White twierdzili, ??e afarensis by?? wsp??lnym przodkiem wszystkich p????niejszych cz??ekokszta??tnych, i ??e Australopithecus africanus wbrew powszechnemu poglÄ?dowi nie jest przodkiem Homo, lecz da?? poczÄ?tek masywnym Paranthropus. Homo habilis ewoluowa?? bezpo??rednio z A. afarensis. Je??li jednak istniejÄ? dwa gatunki Homo habilis to schemat nieco siÄ? komplikuje. Na powy??szym wykresie rozdzielono po??udniowoafryka??skÄ? i wschodnioafryka??skÄ? liniÄ? Paranthropus, przy czym du??a forma habilis (Homo rudolfensis) spokrewniona jest z Paranthropus robustus. Gdyby ta wersja by??a prawdziwa to obie linie nie mog??yby nosiÄ? nazwy Paranthropus.

>Pochodzenia odmiennych cech u ludzi (na r????nej przestrzeni czasu)

Cz??owiek jest istotÄ? wyjÄ?tkowÄ?. Ma wiele cech odmiennych, kt??re zosta??y przez niego odziedziczone po praafryka??skich przodkach. Nale??Ä? do nich:

-Utrata ow??osienia na znacznej powierzchni cia??a i zwiÄ?kszona ilo??Ä? gruczo????w potowych (2 - 5 mln na ca??ym ciele, co jest najwiÄ?kszÄ? liczbÄ? w??r??d wszystkich naczelnych). Przystosowanie to s??u??y??o wydajnej termoregulacji, a ??ci??le m??wiÄ?c zapobieganiu przegrzewania cia??a, zw??aszcza podczas biegu.

-Dwuno??no??Ä?, wysklepione i niechwytne stopy, k??ykcie potyliczne wci??niÄ?te daleko pod czaszkÄ?, aby g??owa mog??a spoczywaÄ? na nich, sp??aszczenie trzewioczaszki powodujÄ?ce przesuniÄ?cie ??rodka ciÄ???ko??ci g??owy nad tu????w. SÄ? to wszystko przystosowania do biegu na sawannie, kt??ry zapewnia?? szybkie dotarcie do niedawno pad??ej zwierzyny i uzyskanie ??wie??ego miÄ?sa. Dwuno??no??Ä? wyewoluowa??a prawdopodobnie r??wnie?? w celu obserwacji sÄ?p??w krÄ???Ä?cych nad padlinÄ? i wskazujÄ?cych tym samym jej po??o??enie.

-Wzrost obj. m??zgu do obj. cia??a, wed??ug niekt??rych naukowc??w, m??g?? byÄ? sposobem ochrony tego wa??nego narzÄ?du przed przegrzaniem. J. Von Neumann - ojciec wsp????czesnej informatyki stwierdzi?? kiedy??, ??e najprostszym sposobem na zabezpieczenie systemu przed usterkÄ? jest zwielokrotnienie liczby wszystkich jego czÄ???ci. W przypadku m??zgu- wielkiego systemu- by??oby to zwielokrotnienie liczby neuron??w majÄ?ce swoje odbicie we wzro??cie objÄ?to??ci m??zgu. Poza tym wiÄ?kszy m??zg ma mniejszy stosunek powierzchnii do objÄ?to??ci, wiÄ?c wolniej siÄ? nagrzewa.

-??yje 3 razy d??u??ej ni?? powinien. Fizjolodzy zwierzÄ?t odkryli prawid??owo??Ä?, z kt??rej wynika, ??e im wiÄ?kszy jest ssak tym d??u??ej ??yje. Okazuje siÄ? ona byÄ? ??cis??a i m??wi, ??e logarytm czasu ??ycia ssaka jest liniowÄ? funkcjÄ? logarytmu masy jego cia??a. Przedstawia siÄ? ona nastÄ?pujÄ?co:

log czasu ??ycia (lata) = log 11,8 + 0,2 log masy cia??a (kg)


Obrazek

Mamy wiÄ?c tu do czynienia z liniowÄ? funkcjÄ? rosnÄ?cÄ?. Oczywi??cie skala na wykresie musi byÄ? logarytmiczna. Gdyby cz??owiek nie by?? wyjÄ?tkiem od tej regu??y - ??y??by najwy??ej 25 lat. Odkryto jednak fakt, ??e czas ??ycia osobnika jest ??ci??le skorelowany z objÄ?to??ciÄ? m??zgu. Jako, ??e m??zg cz??owieka jest 3x za du??y, ni?? wynika z ??redniej dla zwierzÄ?cia o zbli??onej masie, to i d??ugo??Ä? jego ??ycia jest 3x wiÄ?ksza. Postulowano nawet istnienie substancji o dzia??aniu naprawczym, produkowanej przez m??zg. By??by to wiÄ?c poszukiwany od dawna cudowny eliksir m??odo??ci. Przeciwnik hipotezy o tej cudownej substancji - Calder zauwa??y?? bardzo istotny fakt: ??cis??a korelacja miÄ?dzy zjawiskami nie implikuje zwiÄ?zku przyczynowego miÄ?dzy nimi. Kwestia istnienia cudownej substancji produkowanej przez m??zg pozostaje wiÄ?c nadal nierozwiÄ?zana.


Oto hipotezy, kt??re t??umaczÄ? istnienie tych cech:

Hipoteza ma??piej neoteni-
W 1976 roku ewolucjonista Jay Gould zasugerowa??, ??e proces ewolucji cz??owieka przypomina??a „szarpaninÄ?”, w trakcie, kt??rej dochodzi??o do wielu istotnych zmian. Wed??ug Goulda cz??owiek po osiÄ?gniÄ?ciu dojrza??o??ci seksualnej zachowuje wiele cech w??a??ciwych m??odym szympansom, miÄ?dzy innymi charakteryzuje siÄ? wiÄ?kszym m??zgiem w stosunku do ca??ego cia??a i ma??ymi k??ami. Ta szczeg??lna w??a??ciwo??Ä? nosi nazwÄ? neoteni i wystÄ?puje u wielu r????nych grup zwierzÄ?t (m.in. u aksolotla meksyka??skiego, kt??ry prawie zawsze rozwija siÄ? pod postaciÄ? larwalnÄ?). Neotenia przejawia siÄ? zwykle wiÄ?kszymi rozmiarami osobniczymi i d??u??szym ??yciem. Teoria ta zgrabnie wyja??nia wiele cech budowy cz??owieka.

Hipoteza wodnej ma??py-
W 1930 r. wybitny brytyjski oceanograf prof. Alister Hardy stwierdzi??, ??e u ludzi, podobnie jak u ssak??w morskich, wystÄ?puje do??Ä? gruba warstwa t??uszczu (u ma??p jest o wiele cie??sza). W jego g??owie zrodzi??a siÄ? koncepcja, ??e byÄ? mo??e przodkowie cz??owieka w toku ewolucji byli zmuszeni do ??ycia, przynajmniej czÄ???ciowo, w ??rodowisku wodnym. Z obawy przed kompromitacjÄ? i kpinami Hardy przedstawi?? swÄ? "heretyckÄ?" teoriÄ? dopiero 30 lat p????niej - w 1960 r. W sukurs brytyjskiemu naukowcowi postanowi??a przyj??Ä? Elaine Morgan - z wykszta??cenia antropolog, a z zawodu dramaturg. Por??wnujÄ?c funkcjonowanie organizmu cz??owieka i zwierzÄ?t, stwierdzi??a, ??e mamy wiele cech, kt??rych istnienia nie jest w stanie satysfakcjonujÄ?co wyt??umaczyÄ? teoria sawanny. Na przyk??ad mamy dziesiÄ?Ä? razy wiÄ?cej kom??rek t??uszczowych ni?? inne ma??py, a poza tym znajdujÄ? siÄ? one tu?? pod sk??rÄ?, podobnie jak u hipopotam??w, delfin??w czy fok. Podobnie jak wiele wodnych zwierzÄ?t, p??aczemy ??zami, czego nie robiÄ? inne naczelne. Stracili??my ow??osienie - jak morskie ssaki. W odr????nieniu na przyk??ad od szympans??w mamy szczÄ?tkowe b??ony miÄ?dzy palcami rÄ?k i n??g. Potrafimy ??wietnie nurkowaÄ? i p??ywaÄ?, czego nie umiejÄ? inne ma??py cz??ekokszta??tne. Udaje nam siÄ? wstrzymywaÄ? oddech pod wodÄ? i ??wiadomie go kontrolowaÄ?, co mog??o siÄ? przyczyniÄ? do powstania zdolno??ci artyku??owania d??wiÄ?k??w, a wiÄ?c narodzenia siÄ? mowy. Nasze noworodki potrafiÄ? wstrzymywaÄ? oddech w wodzie i bez lÄ?ku p??ywaÄ? delikatnie zanurzone w pozycji brzuchem do do??u.

Hipoteza sawanny-
20 milion??w lat temu by??o ju?? ca??kiem sporo gatunk??w nadrzewnych ma??p, jeszcze 10 milion??w lat wstecz ma??py niepodzielnie panowa??y w lasach, ale nied??ugo (w skali paleontolog??w) potem z tajemniczych powod??w urywajÄ? siÄ? w zasadzie wszystkie szczÄ?tki kopalne ma??p. Dlaczego? A?? do epoki Lucy, w przedziale czasowym 8 do 5 miliona lat temu, trwa?? okres, kt??ry mo??na okre??liÄ? jako 'ciemne wieki' ssak??w naczelnych. Znajduje siÄ? zadziwiajÄ?co ma??o szczÄ?tk??w z tego okresu, a sÄ? to w zasadzie pojedyncze ko??ci. WyglÄ?da to tak, jakby populacja nadrzewnych ssak??w skurczy??a siÄ? do mikroskopijnych rozmiar??w. Po tym zagadkowym czasie rozpoczÄ???a siÄ? epoka Lucy, czas, w kt??rym mia?? rozwinÄ?Ä? siÄ? przodek cz??owieka. We wschodniej Afryce znaleziono skamieliny o tym majÄ?ce ??wiadczyÄ?. Co takiego sprawi??o, i?? po okresie masowego wymierania ssak??w naczelnych powr??ci?? czas ich ??wietno??ci? Wed??ug teorii sawanny, owe „ciemne wieki” to czas, gdy proces kurczenia siÄ? las??w siÄ?gnÄ??? apogeum, co mia??o zmusiÄ? jeden z gatunk??w ma??p do zej??cia z drzew i rozpoczÄ?cia ??ycia na trawiastych r??wninach ??rodkowej Afryki. Tam w??a??nie, w nowych warunkach ??rodowiskowych, w drodze doboru naturalnego cechy charakterystyczne dla cz??owieka mia??y siÄ? rozwinÄ?Ä? jako najkorzystniejsze dla nowego sposobu ??ycia: przodek cz??owieka wsta?? i zaczÄ??? chodziÄ? na dw??ch nogach, wyprostowany by m??g?? patrzeÄ? przez wysokÄ? trawÄ?, straci?? sier??Ä?, a jego m??zg znaczÄ?co siÄ? powiÄ?kszy??.


Obrazek

Stosunek d??ugo??ci piszczeli do ko??ci udowej-
Stosunek ten nazywany bywa tak??e wska??nikiem goleniowym. U dzisiejszych ludzi wiÄ???e siÄ? on z klimatem, w jakim ??yje dana populacja, bÄ?d??, w jakim ??y??a dawniej. Populacje pochodzÄ?ce z region??w gorÄ?cych (Pigmeje, Afroamerykanie) majÄ? stosunkowo d??ugÄ? piszczel, natomiast populacje z region??w ch??odniejszych (Eskimosi, biali mieszka??cy A. Po??udniowej) kr??tszÄ?. Wska??nik goleniowy odzwierciedla pewnÄ? tendencjÄ? budowy ludzkiego cia??a: w klimacie gorÄ?cym cz??owiek osiÄ?ga wiÄ?kszy wzrost, ma d??u??sze nogi, a jego cia??o jest stosunkowo wiÄ?ksze ni?? w u ludzi ??yjÄ?cych w klimacie ch??odnym. R????nice te mogÄ? mieÄ? zwiÄ?zek z pozbywaniem siÄ? ciep??a w gorÄ?cych warunkach i zachowywania go w zimnym. Neandertalczycy z europejskiej epoki lodowcowej majÄ? wska??nik zbli??ony do dzisiejszych Lapo??czyk??w, natomiast kenijski Homo erectus- podobny do dzisiejszych Afryka??czyk??w. Najwcze??niejsze nowoczesne szkielety z Europy i Izraela wyglÄ?dajÄ? tak, jakby ludzie, kt??rzy je pozostawili pochodzili z gorÄ?cej strefy klimatowej. ByÄ? mo??e z Afryki?


Obrazek

NEANDERTALCZYCY:

1) Nasz kuzyn

Du??a ilo??Ä? szczÄ?tk??w kopalnych, nie zawsze dok??adnie datowanych, przynosi informacje o europejskiej ewolucji cz??owieka w okresie plejstocenu. Najstarsze szczÄ?tki sÄ? reprezentowane przez ??uchwÄ? znalezionÄ? w Mauer ko??o Heidelbergu (Niemcy) w 1907 roku. Chronologia innych szczÄ?tk??w, np. znalezionych w Arago we francuskich Pirenejach, budzi wiele wÄ?tpliwo??ci. Formy te charakteryzuje du??o cech archaicznych: cofniÄ?te i niskie oczodo??y, kÄ?towo u??o??onÄ? potylicÄ? oraz do??Ä? masywnÄ? szczÄ?kÄ? bez brody; ponadto maksymalna szeroko??Ä? czaszki pozostaje nadal w poziomie wa??u supramasoidalnego (nadsutkowego). Obecnie te formy zaliczane sÄ? do gatunku Homo heidelbergensis (H.sapiens heidelbergensis???). M??odsze skamienia??o??ci (sprzed 250 tys. lat) majÄ? wiele cech zbli??onych do neandertalczyk??w. Uwa??a siÄ?, ??e to w??a??nie cz??owiek z Heidelbergu jest bezpo??rednim przodkiem naszego kuzyna. Neandertalczycy byli najbardziej homogenicznÄ? grupÄ? zamieszkujÄ?ca ca??Ä? EuropÄ? (z wyjÄ?tkiem P????wyspu Skandynawskiego) i Bliski Wsch??d. W ich morfologii nic zasadniczo siÄ? nie zmieni??o do oko??o 40 tys. lat w Azji i 28 tys. lat w Europie, kiedy gatunek ten ostatecznie wymar??. Podobnie jak wcze??niejsze populacje neandertalczycy mieli wyjÄ?tkowo silnÄ? strukturÄ? szkieletowÄ?. ??ycie naszych kuzyn??w by??o na pewno ciÄ???kie i pe??ne niebezpiecze??stw, poniewa?? bardzo wiele ko??ci nosi ??lady po ranach i z??amaniach. Neandertalczycy grzebali z pewno??ciÄ? zmar??ych, o czym ??wiadczÄ? licznie odnajdywane kompletne szkielety, czÄ?sto le??Ä?ce na boku z podkurczonymi nogami. Trudno jest obja??niÄ? znaczenie odnajdywanych w grobach szczÄ?tk??w ro??linnych i zwierzÄ?cych. Ma to jednak prawdopodobnie zwiÄ?zek z ich rytualno??ciÄ? i wierzeniami magiczno-religijnymi. Neandertalczycy niewÄ?tpliwie pos??ugiwali siÄ? mowÄ?, lecz repertuar wydawania d??wiÄ?k??w by?? prawdopodobnie ubo??szy ni?? u ludzi wsp????czesnych. PoglÄ?d ten jest oparty na szczeg????owej analizie budowy czaszki, wskazujÄ?cej na po??o??enie krtani wysoko w gardle, jak u dzisiejszego niemowlÄ?cia. WewnÄ?trzna strona czaszki, odzwierciedlajÄ?ca budowÄ? m??zgu, dowodzi, ??e obszaru zwiÄ?zane z mowÄ? i rozumieniem by??y mniejsze ni?? u Homo sapiens. Z drugiej strony znaleziono szkielet z nienaruszonÄ? ko??ciÄ? gnykowÄ? (hyoideum), kt??ra odgrywa kluczowÄ? rolÄ? w wydawaniu g??osu, takÄ? samÄ? jak u cz??owieka wsp????czesnego. Homo (sapiens?) neanderthalensis jest tak??e czÄ?sto ??Ä?czony z kulturÄ? mustierskÄ?, nazwanÄ? tak od stanowiska La Moustier we Francji ze ??rodkowego paleolitu. W??r??d tamtejszych wyrob??w znaleziono ??widry, skrobaki, rylce, no??e i toporki. Wiele z nich mia??o uchwyty. Niedawne por??wnania struktury ko??ci neandertalczyk??w i archaicznych H. sapiens wykaza??o, ??e choÄ? dotÄ?d nie znaleziono ??adnej uderzajÄ?cej r????nicy miÄ?dzy ich narzÄ?dziami, d??onie neandertalczyka by??y przystosowane do dzia??a?? wymagajÄ?cych bezpo??redniego u??ycia si??y, jak przy trzymaniu piÄ???ciaka lub m??otka bez trzonka. Czy kultura mustierska nie by??a jego dzie??em???


2) Krzy??owanie siÄ? neandertalczyk??w z lud??mi

NajwiÄ?ksze spekulacje sÄ? powodowane jednak przez teoriÄ?, wed??ug kt??rej niekt??re odnalezione szkielety gatunku H. sapiens nie nale??Ä? ani do neandertalczyk??w ani tym bardziej do ludzi wsp????czesnych, lecz do formy (nazywanej czÄ?sto „krzy????wkÄ?”) pochodzÄ?cej od tych dw??ch podgatunk??w. JednÄ? z czaszek majÄ?cÄ? cechy charakterystyczne dla neandertalczyk??w i Homo sapiens znaleziono w rumu??skiej jaskini Pestera cu Oase (Jaskini z Ko??Ä?mi). Wed??ug niekt??rych naukowc??w to kolejny dow??d na to, ??e oba (pod?)gatunki ludzi wsp??????y??y ze sobÄ?. Czaszka ma oko??o 35-40 tysiÄ?cy lat i bardzo przypomina czaszkÄ? Homo sapiens sapiens. Jest jednak bardziej p??aska, ma du??Ä? ko??Ä? za uchem i wyjÄ?tkowo du??e g??rne zÄ?by trzonowe, charakterystyczne dla neandertalczyk??w i innych wczesnych hominid??w. SÄ? to ju?? drugie szczÄ?tki „miesza??ca” znalezione w Rumunii. Kilka miesiÄ?cy temu naukowcy uznali za takie czaszkÄ? i trochÄ? ko??ci odkrytych wiele lat temu w innej jaskini, a potem zapomnianych. Najbardziej znanym „miesza??cem” jest jednak ch??opiec, kt??rego szkielet naukowcy znale??li w Portugalii w 1998 roku. Mimo coraz liczniejszych szczÄ?tk??w identyfikowanych jako pozosta??o??ci miesza??c??w wielu specjalist??w wÄ?tpi w to, ??e Homo sapiens i neandertalczycy mieli wsp??lne potomstwo. Moc tych znalezisk os??abia to, ??e we wszystkich brali udzia?? ci sami naukowcy: Amerykanin Erik Trinkaus i Portugalczyk Joao Zilhao. Niekt??rzy uwa??ajÄ?, ??e b??Ä?dnie intepretujÄ? oni archaiczne cechy w odkrytych ko??ciach. Na przyk??ad dr. Richard Potts ze Smithsonian's National Museum of Natural History stwierdzi??, ??e czaszka z Pestera cu Oase, to najstarsza znaleziona w Europie czaszka wsp????czesnego cz??owieka, a archaiczne cechy nie pochodzÄ? od neandertalczyka, ale sÄ? pozosta??o??ciÄ? po afryka??skich praprzodkach cz??owieka.

*(Dla przypomnienia)- kod genetyczny neandertalczyk??w jest zgodny z DNA ludzkim w 99,5%.


3) Cechy rzekomo odziedziczone po neandertalczykach

Najbardziej rozpowszechniona w??r??d ludzi wersja genu MCPH1, kt??ry koduje mikrocefalinÄ?, bia??ko uczestniczÄ?ce w regulowaniu wielko??ci m??zgu, mo??e pochodziÄ? od neandertalczyk??w - twierdzÄ? w najnowszym numerze PNAS naukowcy z uniwersytetu w Chicago. Ameryka??scy badacze ustalili, ??e wersja MCPH1 zwana allel D, kt??rÄ? ma oko??o 70% ludzi, pojawi??a siÄ? w naszym genotypie zaledwie 37 tysiÄ?cy lat temu i bardzo szybko siÄ? rozprzestrzeni??a. Ustalili te??, ??e najpewniej powsta??a ona w linii, kt??ra oddzieli??a siÄ? od przodk??w Homo sapiens jakie?? 1,1 mln lat temu. Co ciekawe allel D jest najbardziej powszechny w Europie, ale bardzo rzadko wystÄ?puje w Afryce. Bardzo mo??liwe jest wiÄ?c, ??e allel D zawdziÄ?czamy neandertalczykom, kt??rzy ??yli wy??Ä?cznie w Europie i na Bliskim Wschodzie, a w Afryce nie wystÄ?powali. 40 tysiÄ?cy lat temu do Europy wkroczyli pochodzÄ?cy z Afryki Homo sapiens sapiens i wtedy allel D m??g?? w wyniku wsp??????ycia przedstawicieli obu gatunk??w cz??owieka trafiÄ? do naszego genotypu. Szybkie rozprzestrzenienie siÄ? "neandertalskiej" wersji genu MCPH1 oznacza, ??e by??a ona lepsza od dotychczas posiadanej przez Homo sapiens sapiens. Naukowcy podkre??lajÄ? jednak, i?? nie ma pewno??ci, ??e to neandertalczykom zawdziÄ?czamy allel D, choÄ? sÄ? oni bardzo mocnym kandydatem.

Ci sami badacze zidentyfikowali jednak kilka innych gen??w jÄ?drowych, kt??re wed??ug nich reprezentujÄ? bardzo dawnÄ? odmianÄ? i zapewne pochodzÄ? z innej puli genowej. Jednym z takich gen??w wydaje siÄ? byÄ? gen rudych w??os??w, a poniewa?? pierwotnie spotykano go tylko u Europejczyk??w, pojawi??y siÄ? spekulacje, ??e mo??e pochodziÄ? od neandertalczyk??w. Inna anomalia genetyczna, zdaniem niekt??rych, jest w??a??ciwa tylko dla mieszka??c??w Andaman??w, a mitochondrialny DNA uzyskany z „cz??owieka z Mungo” r??wnie?? zawiera nie wystÄ?pujÄ?cy dzi?? fragment, uwa??any za archaiczny.


KONTROWERSYJNE ODKRYCIE HOMO FLORENENSIS:
Hobbit z Flores, wcze??niej uznawany za odrÄ?bny gatunek Homo floresiensis, jest przedstawicielem naszego gatunku, cierpiÄ?cym na mikrocefaliÄ?. Potwierdzili to ameryka??scy badacze po kolejnych analizach materia??u kostnego z indonezyjskiej wyspy - informuje serwis internetowy "Eurek Alert". Odkrycie w 2003 r. szczÄ?tk??w tzw. hobbita na indonezyjskiej wyspie Flores zapoczÄ?tkowa??o dyskusjÄ? w gronie antropolog??w na temat gatunkowej klasyfikacji tych nietypowych pozosta??o??ci kostnych. Zdaniem ameryka??skich specjalist??w w dziedzinie anatomii wyniki ich ostatnich analiz nie pozostawiajÄ? wÄ?tpliwo??ci - skarla??ego cz??owieka z Flores nale??y zaliczyÄ? w poczet naszego gatunku - Homo sapiens sapiens. Odkrywcy ludzkich szczÄ?tk??w sprzed 18 tys. lat w Jaskini Liang Bua uznali, ??e sÄ? to pozosta??o??ci ca??kiem nowego, nieznanego do tej pory gatunku cz??owiekowatych. Od nazwy wyspy nadali mu odrÄ?bnÄ? nazwÄ? gatunkowÄ? Homo floresiensis. Jego odmienno??Ä? od wsp????czesnej mu populacji Homo sapiens t??umaczono niedostÄ?pno??ciÄ? wyspy i izolowanÄ? ewolucjÄ? przedstawicieli Homo erectus sprzed 840 tys. lat. Powt??rnej analizy materia??u z Liang Bua - czaszki i fragment??w szkieletu g????wnego osobnika na stanowisku oraz pozosta??o??ci kostnych o??miu innych przedstawicieli populacji z Flores - dokona?? zesp???? ameryka??skich naukowc??w kierowanych przez prof. Roberta D. Martina, kustosza dzia??u antropologii biologicznej Field Museum w Chicago. W materiale kostnym badacze wskazali na obecno??Ä? wielu cech ??wiadczÄ?cych o niewÄ?tpliwej mikrocefalii (ma??og??owiu), na jakÄ? cierpieli osobnicy sprzed 18 tys. lat. Wsp????czesna praktyka kliniczna pozwala na wyr????nienie ponad 400 odmian tej choroby, zwiÄ?zanej z wyjÄ?tkowo niskim wzrostem i ma??Ä? pojemno??ciÄ? puszki m??zgowej. Wiele anomalii rozwojowych charakterystycznych dla tego schorzenia niewÄ?tpliwie wystÄ?puje w materiale z Flores. "Obecno??Ä? wszystkich tych anomalii sk??ania nas do diagnozy m??wiÄ?cej o wyjÄ?tkowo niskim wzro??cie zwiÄ?zanym z syndromem mikrocefalii, mimo ??e dane nie sÄ? wystarczajÄ?ce do dok??adnego okre??lenia odmiany tej choroby" - napisali badacze w artykule podsumowujÄ?cym wyniki ich bada??. Ponadto, badacze zwracajÄ? uwagÄ? na fakt, ??e mikrocefalia jest chorobÄ? przekazywanÄ? genetycznie i wystÄ?powanie jej objaw??w u wielu osobnik??w w gronie ma??ej, zamkniÄ?tej spo??eczno??ci wyspy jest wysoce prawdopodobne. Teoria o przynale??no??ci tzw. hobbit??w z Flores do odrÄ?bnego gatunku zosta??a ju?? wcze??niej poddana pod wÄ?tpliwo??Ä? na ??amach pism "Science" oraz "Proceedings of the National Academy of Sciences". Zdaniem badaczy z zespo??u prof. Martina wyniki ich ostatniej analizy ostatecznie zaprzeczajÄ? istnieniu odrÄ?bnego gatunku o nazwie Homo floresiensis.


Obrazek

CZ?OWIEK WSP???CZESNY:
Homo sapiens sapiens (cz??owiek rozumny, AMH = "anatomically modern humans"), to nazwa stosowana do wszystkich p????niejszych form Homo, kt??re zdecydowanie odbiegajÄ? od Homo erectus - ostatnio coraz czÄ???ciej zawÄ???ana tylko do ludzi anatomicznie nowoczesnych, a wiÄ?c ??yjÄ?cych wsp????cze??nie i ich niedawnych przodk??w, okre??lanych w Europie mianem kromanio??czyk??w (od francuskiego schroniska skalnego Abri Cro-Magnon). Obecnie trwajÄ? te?? spory nad przynale??no??ciÄ? do gatunku Homo sapiens neandertalczyka. Jak dotÄ?d najstarszymi szczÄ?tkami nale??Ä?cymi do H. sapiens sÄ? dwie niekompletne czaszki doros??ych osobnik??w, kt??re odnalezione zosta??y w Etiopii. Ich wiek datuje siÄ? na oko??o 195 tys. lat.

Palau, MiNr 1638(15.03.2000)
Homo sapiens r????ni siÄ? anatomicznie wykszta??ceniem guzowato??ci br??dkowej na ??uchwie, cofniÄ?tÄ?, pionowÄ? twarzoczaszkÄ?, zanikiem wa????w nadoczodo??owych, wysoko wysklepionÄ? m??zgoczaszkÄ? oraz delikatnÄ? budowÄ? szkieletu i wy??szym wzrostem. Jego g????wnym atutem jest wysoko rozwiniÄ?ty, sprawny m??zg (1200-1500 cm3) i zdolno??Ä? do artyku??owanej mowy. Cz??owiek cechuje siÄ? du??Ä? inteligencjÄ? i wysokim stopniem rozwoju psychicznego, pos??uguje siÄ? mowÄ?, podlega ciÄ?g??ej ewolucji kulturowej, kt??rej motorem jest zdolno??Ä? abstrakcyjnego my??lenia i ??wiadomego, celowego podejmowania decyzji, a tak??e rozw??j pracy przy ciÄ?g??ym doskonaleniu narzÄ?dzi, co sprzyja??o daleko idÄ?cemu rozwojowi wsp??????ycia w spo??ecze??stwie. Najbli??szym wsp????cze??nie ??yjÄ?cym krewnym cz??owieka sÄ? szympansy, np. bonobo, u kt??rego budowa bia??ek surowicy krwi oraz uk??ad aminokwas??w hemoglobiny sÄ? niemal identyczne z analogicznymi cechami krwi ludzkiej.

Uzbekistan, MiNr 450 (10.05.2002)
Aby wyr????niÄ? nowoczesne stadium kulturowe cz??owieka nadano mu nazwÄ? neantropa, inaczej neoantropa (praludzi okre??lano jako paleantropy). odpowiadajÄ?ce cz??owiekowi wsp????czesnemu zar??wno pod wzglÄ?dem budowy fizycznej, jak i potencjalnych mo??liwo??ci umys??owych, pojawi??y siÄ? najwcze??niej - bo ok. 140-100 tys. lat temu - w Afryce (Herto, Omo, Kibbish 1 i 2, uj??cie rzeki Klasies) oraz na Bliskim Wschodzie (Skhul i Qafzeh w Izraelu). Znaleziska z Herto w Etiopii, liczÄ?ce ok. 116 tys. lat i reprezentujÄ?ce mniej wiÄ?cej przodk??w wsp????czesnej ludzko??ci, nazwano Homo sapiens idaltu. Dopiero ok. 45 tys. lat temu cz??owiek wsp????czesny dotar?? do Europy, gdzie zasta?? jeszcze grupy neandertalczyk??w, kt??re wymar??y dopiero kilkana??cie tys. lat p????niej. Znaleziska plejstoce??skich ludzi o nowoczesnej anatomii, reprezentujÄ?cych kultury g??rnego paleolitu okre??lono mianem kromanio??czyk??w (Homo sapiens fossilis, czyli kopalnego Homo sapiens).

Obrazek
Kuba, MiNr 4069 (30.10.1997)
Homo sapiens, tzw. cz??owiek z Cr?´-Magnon (ok. 30 tys. lat), ze schroniska skalnego Cr?´-Magnon w Les Eyzies-de-Tayac (dep. Dordogne, Francja), gdzie w 1868 roku znaleziono szczÄ?tki 5 szkielet??w. Jeden z nich, tzw. starzec z Cr?´-Magnon, by?? podstawÄ? do identyfikacji typu kromanio??skiego. Obecnie cz??owiek z Cr?´-Magnon zaliczany jest do anatomicznie wsp????czesnego cz??owieka, szczÄ?tki kromanio??czyk??w znajdowane sÄ? zawsze z narzÄ?dziami zaliczanymi do kulturowego okresu paleolitu g??rnego. Ludzie ci byli m.in. tw??rcami kultur oryniackiej, graweckiej i magdale??skiej. Inwentarz tych kultur sk??ada siÄ? z narzÄ?dzi z krzemienia, ko??ci i rogu, rze??b, dekoracji, malowide?? na ??cianach jaski??, paciork??w, figurek z gliny, instrument??w muzycznych, itp. Szkielet z C
Ostatnio zmieniony 20 lipca 2007, o 09:10 przez Sebastian, łącznie zmieniany 21 razy.

KrzysiekLichota
Permski synapsyd
Permski synapsyd
Posty: 669
Rejestracja: 23 lipca 2006, o 09:37
Imię i nazwisko: Krzysztof Lichota
Lokalizacja: okolice Poznania

Post autor: KrzysiekLichota »

a) tyle literowek jeszcze nie widzialem w jednym miejscu.
b) niektore z lacinskich nazw rodzajowych i gatunkowych nie sa napisane kursywa
Poza tym tekst jest zaiste bardzo ciekawy

Dominik
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 303
Rejestracja: 14 marca 2006, o 16:10
Lokalizacja: Brzozów

Post autor: Dominik »

Tekst jest ogromny, ode mnie gratulacje 8)
[img]http://userbars.org/data/media/5/Harry_Potter.png[/img]

Awatar użytkownika
misio
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 220
Rejestracja: 26 czerwca 2006, o 10:31
Lokalizacja: Sopot
Kontakt:

Post autor: misio »

Ode mnie te??
http://pl.tunele.wikia.com/wiki/Tunele_Wiki - moja własna wiki o serii książek "Tunele" Rodericka Gordona i Briana Williamsa :)

Awatar użytkownika
Timi
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 177
Rejestracja: 24 kwietnia 2006, o 17:42
Imię i nazwisko: Tomasz Rutkowski
Lokalizacja: Bełchatów
Kontakt:

Post autor: Timi »

??wietny artyku?? :) temat ten mnie interesuje takze mi??o poczytaÄ?:) widaÄ? tam jak pzredstawieni sÄ? np massajowie, to ludzie zazwyczaj szczupli i wysocy, jednym s??owem tak powinien wyglÄ?daÄ? kazdy cz??owiek, silny, przystosowany do ruchu, biegu, zwinny, wysoka wyprostowana postawa.
http://www.stellar-pictures.pl
http://www.tomaszrutkowski.pl
http://pl.youtube.com/watch?v=43unDWTfkds SAVE OUR RAINFORESTS
"Kiedy wycięte zostanie ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba, odkryjemy, że nie można jeść pieniędzy." Poznaj całą prawdę... http://www.timiworld.fora.pl

d_m

Post autor: d_m »

Timi pisze:widaÄ? tam jak pzredstawieni sÄ? np massajowie, to ludzie zazwyczaj szczupli i wysocy, jednym s??owem tak powinien wyglÄ?daÄ? kazdy cz??owiek, silny, przystosowany do ruchu, biegu, zwinny, wysoka wyprostowana postawa.
Nie rozumiem :roll: A czemu nie jak eskimos :?:

Awatar użytkownika
Timi
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 177
Rejestracja: 24 kwietnia 2006, o 17:42
Imię i nazwisko: Tomasz Rutkowski
Lokalizacja: Bełchatów
Kontakt:

Post autor: Timi »

poniewa?? ma idealnÄ? mase cia??Ä? wyprostowanÄ? i przystosowany jest do polowania i zycia wnaturalnych warunkach, duza cze??Ä? ludno??ci praktycznie po??owe zycia przesiedzi odzywia sie chemiÄ? tyje i nie ejst sprawna fizycznie. Przynajmniej dla mnie Massaj to wz??r idealnej postawy cz??owieka Homo sapiens sapiens gatunek silny, sparawny,z winny i itneligentny.
a czemu nie eskomos? poniewa?? cz??owiek prawdopodobnie pojawi?? sie w afryce, i mozemy obserwowaÄ? praktycznie niezmienionÄ? forme naszego gatunku w??a??nie tam, czyli w takich warunkach w jakch zy?? od dawna i spos??b pozyskiwania pokarmu praktycznie sie niezmieni?? znacznie.
http://www.stellar-pictures.pl
http://www.tomaszrutkowski.pl
http://pl.youtube.com/watch?v=43unDWTfkds SAVE OUR RAINFORESTS
"Kiedy wycięte zostanie ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba, odkryjemy, że nie można jeść pieniędzy." Poznaj całą prawdę... http://www.timiworld.fora.pl

Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

Post autor: Sebastian »

Przygotowywuje informacje o neandertalczykach, hobbicie, krzy??owaniu siÄ? H. sapiens sapiens z neandertalczykami i co?? o kulturze naszego gatunku

Awatar użytkownika
Timi
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 177
Rejestracja: 24 kwietnia 2006, o 17:42
Imię i nazwisko: Tomasz Rutkowski
Lokalizacja: Bełchatów
Kontakt:

Post autor: Timi »

oo chÄ?tnie poczytam cos o hobbitach, w zesz??ym roku by?? nawet o nich ciekawy program na Discovery Science.
http://www.stellar-pictures.pl
http://www.tomaszrutkowski.pl
http://pl.youtube.com/watch?v=43unDWTfkds SAVE OUR RAINFORESTS
"Kiedy wycięte zostanie ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba, odkryjemy, że nie można jeść pieniędzy." Poznaj całą prawdę... http://www.timiworld.fora.pl

Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

Post autor: Sebastian »

Doda??em obiecane informacje. Mo??e macie jeszcze wiÄ?cej :?: Chodzi mi g????wnie o informacje o "hobbicie" :) Postaram sie nied??ugo dodaÄ? modele ewolucji multiregionalnej oraz "Po??egnania z AfrykÄ?"

Dominik
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 303
Rejestracja: 14 marca 2006, o 16:10
Lokalizacja: Brzozów

Post autor: Dominik »

C???? "hobbit z Flores" jest sprawÄ? spornÄ? (to podobno zwyk??y homo sapiens, tylko ??e zmniejszony poprzez pobyt na odizolowanej wyspie). To z pewno??ciÄ? bÄ?dzie ciekawe :!:
[img]http://userbars.org/data/media/5/Harry_Potter.png[/img]

Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

Post autor: Sebastian »

Jeden z artyku????w o hobbicie przy??Ä?czy??em do mojego. Wykresy ju?? doda??em. Teraz oce??cie mojÄ? pracÄ?. Je??li macie jakie?? informacje (hobbit, prama??py szerokonose i te, kt??re nie znalaz??y siÄ? w pracy)- prosze podajcie je.

d_m

Post autor: d_m »

Temat ju?? wisi jaki?? czas, a ja w sumie jeszcze go nie przeczyta??em :oops: Na razie tylko pobie??nie przejrza??em (skomentowanie bÄ?dzie wymaga??o od??wie??enia sobie wiedzy), ale widaÄ? (nie tylko poprzez obszerno??Ä? pracy), ??e bardzo siÄ? napracowa??e??. Moje gratulacje :!:

Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

Post autor: Sebastian »

Doda??em informacje o g????wnych cechach naszego gatunku i wykres do tego. Chcia??bym jeszcze co?? dodaÄ? o prakulturze epoki kamienia.

P.S- (nie zwiÄ?zane z tematem), czy klady takie jak Dryptosauridae, czy Sigilmassasauridae sÄ? wciÄ??? aktywne??? Czy Archaeopterygidae to rodzina nale??Ä?ca do Deinonychosauria??? Pozdro

Awatar użytkownika
Krzysztof
Triasowy silezaur
Triasowy silezaur
Posty: 962
Rejestracja: 14 marca 2006, o 15:30
Imię i nazwisko: Krzysztof
Lokalizacja: Bydgoszcz

Post autor: Krzysztof »

Po pierwsze nasuwajÄ? mi siÄ? takie pytania.

1. SkÄ?d wziÄ???a siÄ? ma??pa, kt??ra da??a poczÄ?tek ewolucji naczelnych??.
2. Pismo ?šwiÄ?te opisuje tylko powstanie cz??owieka od Adama i Ewy a dlaczego nie, ma nic o czasach wczesniejszych, w og??le religia nie opisuje prehistorii tylko og??lne powstanie ??wiata i zwierzÄ?t. Z punktu religijnego ??wiat powsta?? bardzo szybko podczas, gdy czynniki biologiczne trwa??y przez wiele milion??w lat.
3. Dlaczego religia jest sprzeczna z naukÄ?.

Dominik
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 303
Rejestracja: 14 marca 2006, o 16:10
Lokalizacja: Brzozów

Post autor: Dominik »

C????, ja wierzÄ? w Boga i BibliÄ?, ale nie wydaje mi siÄ? aby przedstawia??a dos??owny przebieg ewolucji i stworzenia, jedynie poprzez symbole i znaki - takie jest moje zdanie
[img]http://userbars.org/data/media/5/Harry_Potter.png[/img]

d_m

Post autor: d_m »

Krzysztof pisze:1. SkÄ?d wziÄ???a siÄ? ma??pa, kt??ra da??a poczÄ?tek ewolucji naczelnych??.
Jak wiemy cz??owiek (rodzaj Homo) powsta?? w Afryce i wywodzi siÄ? od tamtejszego gatunku ma??py, kt??ra z kolei jest potomkiem innej ma??p, z kt??ra kolei... a?? dochodzimy do prekambryjskich bakterii i procesu biogenezy :)

Natomiast naczelne nie pochodzÄ? od ??adnej ma??py, tylko od Plesiadapiformes, lub wsp??lnego z Plesiadapiformes przodka.
Krzysztof pisze:2. Pismo ?šwiÄ?te opisuje tylko powstanie cz??owieka od Adama i Ewy a dlaczego nie, ma nic o czasach wczesniejszych, w og??le religia nie opisuje prehistorii tylko og??lne powstanie ??wiata i zwierzÄ?t. Z punktu religijnego ??wiat powsta?? bardzo szybko podczas, gdy czynniki biologiczne trwa??y przez wiele milion??w lat.
Zgadza siÄ?. Innymi s??owy nauka i religia stojÄ? w sprzeczno??ci. Ja wybieram naukÄ? :wink:
Krzysztof pisze:3. Dlaczego religia jest sprzeczna z naukÄ?.
Stary Testament mniej wiÄ?cej w obecnej formie istnieje ju?? od kilku tysiÄ?cy lat, natomiast o prekambrze, australopitekach, dinozaurach itd. wiemy dopiero od kilkudziesiÄ?ciu-kilkuset lat. Autorzy Bibli (najwyra??niej nie natchnieni jednak przez boga) po prostu nie wiedzieli jak to by??o i... wymy??lali.
Dominik pisze:C????, ja wierzÄ? w Boga i BibliÄ?, ale nie wydaje mi siÄ? aby przedstawia??a dos??owny przebieg ewolucji i stworzenia, jedynie poprzez symbole i znaki - takie jest moje zdanie
Kiedy?? Biblia musia??a byÄ? traktowana dos??ownie (nie wiem jak jest teraz, np. w KK; wiele os??b nadal jÄ? tak traktuje), ale wraz z rozwojem wiedzy, gdy pojawia??o siÄ? coraz wiÄ?cej sprzeczno??ci ze stanem faktycznym, wyciÄ?gniÄ?to ten w??a??nie argument - s????w Biblii nie mo??emy traktowaÄ? dos??ownie. Ale skoro tak, to kto mia??by decydowaÄ?, co jest prawdÄ? a co metaforÄ?? Skoro wiemy (dziÄ?ki genetyce i paleoantropologii), ??e ludzko??Ä? nie mo??e pochodziÄ? od jednej pary, to przypowie??Ä? o Adamie, Ewie i owocu musieliby??my traktowaÄ? niedos??ownie. No ale wtedy grzech pierworodny te?? musieliby??my uznaÄ? za metaforÄ?. Za co wiÄ?c umar?? Jezus? A mo??e to te?? metafora?

Awatar użytkownika
Xyphactinus
Karboński antrakozaur
Karboński antrakozaur
Posty: 525
Rejestracja: 18 kwietnia 2006, o 20:12
Lokalizacja: tak naprawdę z Poznania

Post autor: Xyphactinus »

Dawid Mazurek pisze:Autorzy Bibli (najwyra??niej nie natchnieni jednak przez boga) po prostu nie wiedzieli jak to by??o i... wymy??lali.
No wiÄ?c moja pani od religii (pewnie tego nie przeczyta, ale jÄ? pozdrawiam) powiedzia??a mi kiedy??, ??e autorzy natchnieni napisali to tak, ??eby ??wczesny prosty, tÄ?py lud to kupi??. No bo kto by zrozumia?? 3000 lat temu, ??e Ziemia istnieje od miliard??w lat, wszystkie stworzenia na lÄ?dzie pochodzÄ? od stworze?? wodnych, ptaki to latajÄ?cy potomkowie kolosalnych gad??w z czas??w, kiedy ssaki nic nie znaczy??y, a najbli??szymi krewnymi ludzi sÄ? ma??py? Nie wiem natomiast, co oznacza historia o Drzewie Poznania Dobra i Z??a.
"Chciałbym, żeby świat był dwa razy większy i połowa jego była wciąż niezbadana."
sir David Attenborough
Obrazek
Cykl "Gdyby kometa nie spadła":
http://www.dinozaury.com/forum/viewtopic.php?t=939
http://www.dinozaury.com/forum/viewtopic.php?t=967

Awatar użytkownika
Krzysztof
Triasowy silezaur
Triasowy silezaur
Posty: 962
Rejestracja: 14 marca 2006, o 15:30
Imię i nazwisko: Krzysztof
Lokalizacja: Bydgoszcz

Post autor: Krzysztof »

Drzewo poznania dobra i z??a - pojÄ?cie biblijne w??a??ciwe dla religii abrahamowych.

Okre??lane tak??e jako drzewo wiadomo??ci, to drzewo rosnÄ?ce w ??rodku Edenu, kt??rego owoc??w pierwsi ludzie Adam i Ewa nie mogli je??Ä?.

Wed??ug relacji biblijnej KsiÄ?gi Rodzaju (Rdz 2,9), B??g zasadziwszy rajski ogr??d - Eden, sprawi??, ??e w jego ??rodku wyros??o drzewo ??ycia i (nie wiadomo gdzie) drzewo poznania dobra i z??a. Pierwsi ludzie mogli je??Ä? owoce wszystkich drzew ogrodu (??Ä?cznie z owocami z drzewa ??ycia) z wyjÄ?tkiem owoc??w z drzewa poznania. Kiedy Ewa i Adam zwiedzeni przez wÄ???a (szatana), kt??ry obieca?? im, ??e gdy przekroczÄ? Bo??y zakaz stanÄ? siÄ? tacy jak B??g: poznajÄ? dobro i z??o, zjedli zakazany owoc, poznali tym samym grzech. Za niepos??usze??stwo B??g wygna?? pierwszych ludzi z Edenu, kt??rego strzeg??y od tej pory cheruby i po??yskujÄ?ce ostrze miecza.

Biblia nie okre??la jakiego rodzaju by?? owoc drzewa poznania, tradycja hebrajska identyfikowa??a go jako winogrono, figÄ? lub granat, w tradycji chrze??cija??skiej kojarzony by?? on z jab??kiem, prawdopodobnie dlatego, ??e ??aci??skie okre??lenie jab??ka (malus) jest podobne do ??aci??skiego okre??lenia z??a (malum). Wed??ug objawie?? XVIII-wiecznej niemieckiej mistyczki, Anny Katarzyny Emmerich, pie?? drzewa poznania pokryty by?? ??uskami, jak u palmy, li??cie du??e, szerokie wyrasta??y bezpo??rednio z pnia. W??r??d nich wisia??y owoce po piÄ?Ä? w kszta??cie grona, jeden w ??rodku, a naoko??o cztery szypu??ki. Owoc koloru "cukru brunatnego" o czerwonym miÄ???szu podobny by?? bardziej do gruszki lub figi, ani??eli do jab??ka.

Temat ten jest zwiÄ?zany ??ci??le z grzechem, jako centralnym fenomenem dzisiejszej kondycji ludzkiej. Niekt??re judaistyczne nurty rabinicznych debat na ten temat wskazujÄ?, ??e u pod??o??a ca??ego wystÄ?pku polegajÄ?cego na przekroczeniu zakaz??w Bo??ych le??y pewna nadgorliwo??Ä?, pewna Adamowa chÄ?Ä? bycia bardziej boskim od Boga. B??g rzek?? bowiem do Adama przed stworzeniem Ewy, by ten nie spo??ywa?? owocu ("z drzewa poznania dobra i z??a nie wolno ci je??Ä?, bo gdy z niego spo??yjesz, niechybnie umrzesz"). P????niej podczas kuszenia, WÄ??? zapyta?? siÄ? Ewy, czy to, aby prawda, ??e nie mogÄ? je??Ä? z ??adnego drzewa z ca??ego Edenu. Ewa odpar??a, wedle tego, co musia?? powt??rzyÄ? jej Adam, ??e w og??le nie mogÄ? go dotykaÄ? ("Nie wolno wam je??Ä? z niego, a nawet go dotykaÄ?"). I oto - komentujÄ? Rabini: WÄ??? wykorzysta?? przesadnÄ? ortodoksjÄ? Adama i wykaza?? Ewie, ??e sam dotyk nie czyni nic z??ego (wpierw "Zerwa??a zatem z niego owoc", a dopiero potem "skosztowa??a").

WiÄ?kszo??Ä? teolog??w jest zgodnych, ??e drzewo poznania dobra i z??a reprezentuje (lub symbolizuje) Bo??y porzÄ?dek. Grzech Adama i Ewy polegaÄ? mia?? w??a??nie na zakwestionowaniu tego ??adu. Konsekwencje upadku pierwszych ludzi to nie tylko ska??enie stworzonego ??wiata z??em, ale i skrzywienie ca??ego rodzaju ludzkiego – ka??dy cz??owiek ma naturÄ? sk??onnÄ? do s??abo??ci i z??a, "dziedziczÄ?c" konsekwencje tamtego upadku (grzech pierworodny).

Drzewo poznania i upadek pierwszych ludzi mia??y liczne przedstawienia w sztuce sakralnej. Wed??ug niekt??rych chrze??cija??skich tradycji, w szczeg??lno??ci wczesno??redniowiecznych, to w??a??nie z tego drzewa pochodzi??y belki, z kt??rych zrobiony zosta?? krzy?? dla Jezusa Chrystusa, a Golgota by??aby wedle tych legend miejscem poch??wku Adama. W??wczas krew Chrystusa sp??ywajÄ?ca z tego krzy??a-drzewa "ochrzci??aby" i odkupi??a grzech Adama i Ewy.ia o Drzewie Dobra i Z??a.

Ca??o??c pochodzi z Wikipedi.

Awatar użytkownika
Sebastian
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1336
Rejestracja: 2 lipca 2006, o 13:32
Imię i nazwisko: Sebastian Oziemski
Lokalizacja: Harlow, Essex, UK

Post autor: Sebastian »

Czy artyku?? jest dobpracowany- nie brakuje ??adnych informacji (chocia?? szczerze w to wÄ?tpie). Dodam (choÄ? nie tak szybko :( ) informacje o osiedlaniu globu ziemskiego przez prehistorycznego Homo sapiens oraz co?? wiÄ?cej o prama??pach szerokonosych 9np. pawianach)- choÄ? z tym bÄ?dzie bardzo ciÄ???ko

ODPOWIEDZ