[opis] Mammuthus (mamut)

Dyskusje na temat ssaków kopalnych.
Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

[opis] Mammuthus (mamut)

Post autor: szerman »

Mammuthus:
M. africanavus (mamut afrykański):
Długość: ? m
Wysokość: ? m
Masa: ? t
Wielkość ciosów: ? m
Czas: pliocen (4,8-? Ma)
Miejsce: Afryka (Czad, Libia, Maroko, Tunezja)

Pierwszy poznany mamut, jego szczątki datuje się na pliocen. Żył w północnej Afryce, skąd jego potomkowie zawędrowali do Europy i Azji, a stamtąd do Ameryki Północnej przez pomost lądowy łączący wówczas te dwa kontynenty. Prawdopodobnie nie posiadał sierści, lecz jak współczesne słonie nieliczne włoski.


M. columbi (mamut kolumbijski):
Długość: ok. 7 m
Wysokość: 4-4,5 m
Masa: ok. 10 t
Wielkość ciosów: 4,9 m
Czas: późny plejstocen (?-0,0125 Ma)
Miejsce: Ameryka Północna (od południowej Kanady po Honduras)

Jeden z najlepiej poznanych przedstawicieli mamutów. Posiadał on rozmiary porównywalne z dzisiejszym słoniem afrykańskim (Loxodonta africana). Jego przodkiem był wcześniejszy mamut południowy. Był jedynym gatunkiem słonia właściwego, który otarł się o Amerykę Południową, zamieszkując obszary dzisiejszej Nikaragui i Hondurasu (Ameryka Środkowa). Niektórzy badacze sądzą, iż takie gatunki mamuta, jak M. exilis, M. imperator i M. jeffersoni to nie osobne gatunki, lecz jego podgatunki. Wówczas w zapisie formę typową zapisuje się jako M. columbi columbi, natomiast u pozostałych przed członem gatunkowym (który teraz będzie członem podgatunkowym) stawia się columbi. Jak inne przedstawiciele megafauny wymarł pod koniec ostatniego zlodowacenia, choć niektóre okazy datowane są na 9000, a nawet na 7800 lat. Wynika z tego, że przynajmniej część zwierząt dożyła holocen i przetrwała wielkie plejstoceńskie wymieranie. Istnieje wiele dowodów na to, że padał on ofiarą paleoindian.


M. exilis / M. columbi exilis (mamut karłowaty):
Długość: 2-3 m
Wysokość: 1,2-1,8 m
Masa: ok. 0,9 t
Wielkość ciosów: ? m
Czas: późny plejstocen (0,047-0,0115 Ma)
Miejsce: Ameryka Północna (wyspy Channel: Santa Cruz, San Miguel, Santa Rosa)

Mamut karłowaty, jak sama nazwa wskazuje, jest jednym z najmniejszych mamutów. Największe okazy były wysokości zaledwie dorosłego człowieka! Tak bardzo małe rozmiary jak na przedstawiciela Elephantidae były spowodowane izolacją na małej przestrzeni i ograniczoną ilością pożywienia. Szczątki tego kopalnego trąbowca odnaleziono na trzech wyspach Channel Islands u wybrzeży Kalifornii. Prawdopodobnie pewna liczba M. columbi przypłynęła na nie (w plejstocenie stanowiły one jedną, większą wyspę) przez mający ok. 8 km szerokości Kanał Barbara. Dlatego mamuta karłowatego uważa się za potomka mamuta kolumbijskiego, lub za jego podgatunek, różniącego się przede wszystkim rozmiarami.


M. imperator / M. columbi imperator (mamut cesarski):
Długość: 8 m
Wysokość: 4,9 m
Masa: ok. 10-12 t
Wielkość ciosów: 4,3 m
Czas: pliocen – późny plejstocen plejstocen (?-0,0115 Ma)
Miejsce: południowo-zachodnia Ameryka Północna

Drugi co do wielkości gatunek mamuta po M. sungari i największy jego przedstawiciel na półkuli zachodniej. Czasami uważany za podgatunek M. columbi, lecz okazy przypisane do niego są nieco większe oraz posiadają ciosy symetrycznie zakrzywione. W przeciwieństwie do mamuta włochatego prawdopodobnie nie posiadał on tak gęstego owłosienia, które w ciepłym klimacie by mu bardziej przeszkadzało, niż pomagało. Występował na tych samych terenach i w tym samym czasie co wspomniany mamut kolumbijski oraz mamut Jeffersona. Pierwotnie był przypisany do rodzaju Elephas (do którego należy m.in. słoń indyjski) przez Josepha Leidy’ego w 1858 roku. Doskonale zachowane szczątki M. imperator odnaleziono w La Brea, w południowej Kalifornii.


M. jeffersonii / M. columbi jeffersonii (mamut Jeffersona):
Długość: 6,5-7 m
Wysokość: ok. 4 m
Masa: ok. 6-7 t
Wielkość ciosów: 4,5 m
Czas: późny plejstocen (?-0,00115 Ma)
Miejsce: Ameryka Północna (zachodnia Kanada, północne USA)

Kolejny przedstawiciel rodzaju mamut zamieszkujący Amerykę Północną. Obecnie najczęściej opisywany jest nie jako osobny gatunek, lecz jako kolejny podgatunek Mammuthus columbi, ze względu na bardzo podobną budowę (choć był od niego nieco mniejszy i miał nieco inny kształt ciosów), zasięg i czas występowania. Prawdopodobnie padał ofiarą Paleoindian, czego dowodem mogą być odnalezione artefakty kultury Clovis wśród jego szczątków.


M. lamarmorae:
Długość: 2,5 m
Wysokość: ok. 1,3 m
Masa: 0,7 t
Wielkość ciosów: ? m
Czas: późny plejstocen (?-0,0115 Ma)
Miejsce: Europa (Sardynia)

Jak inne mamuty żyjące na izolowanych wyspach, tak i Mammuthus lamarmorae był gatunkiem małym, by nie powiedzieć malutkim. Wielkością dorosły przedstawiciel tego gatunku ustępował krowie! Jak większość swoich kuzynów, wymarł pod koniec epoki lodowej, około 11500 lat temu.


M. meridionalis (mamut południowy):
Długość: 6,5-7,5 m
Wysokość: ok. 4,5 m
Masa: ok. 12 t
Wielkość ciosów: 2,5 m
Czas: pliocen – plejstocen (2,6-0,7 Ma)
Miejsce: Europa, Azja środkowa

Jeden z pierwszych gatunków mamuta. Uważa się go za bezpośredniego przodka mamuta stepowego, a także za przodka mamutów z linii amerykańskiej. Podobnie jak mamut stepowy, jest jednym z największych trąbowców w dziejach. Posiadał ciosy mniejsze niż większość innych mamutów, mimo to i tak były większe niż u słoni żyjących współcześnie. Jeden z lepiej zachowanych szkieletów M. meridionalis, datowany na milion lat, został odnaleziony w rejonie miasta Kostolac w dzisiejszej Serbii.


M. primigenius (mamut włochaty, inaczej mamut właściwy):
Długość: 5-6 m
Wysokość: 3-3,3 m
Masa: 4-6 t
Wielkość ciosów: 4 m
Czas: późny plejstocen (0,25-0,0115 Ma)
Miejsce: północne rejony Ameryki Północnej, północna Eurazja

Mamut włochaty to średniej wielkości gatunek mamuta osiągający rozmiary podobne lub nieco większe od współczesnego słonia indyjskiego (azjatyckiego). Posiadał gęste futro i grubą warstwę tłuszczu chroniącą go przed mrozami, czyniąc go stosunkowo krępym. Najstarsze okazy datowane są na 250000 lat. Uważa się, że mamut włochaty to potomek znacznie większego mamuta stepowego, żyjącego również w północnej Eurazji. Ze wszystkich mamutów to właśnie on miał najgęstsze futro, dlatego wydaje się, że większość ilustracji i rekonstrukcji wyglądu mamutów najtrafniej przedstawia właśnie (być może nawet wbrew intencji autorów) ten gatunek. Jego szczątki odnaleziono w prawie całej Europie, za wyjątkiem pasma na południe od Alp i półwyspu Iberyjskiego (Pirenejskiego). Do Ameryki Północnej wkroczył poprzez most lądowy Beringa około 100000 lat zasiedlając jedynie jej północne obszary.


M. sungari:
Długość: ok. 9 m
Wysokość: 5-5,5 m
Masa: ok. 18 t
Wielkość ciosów: 3,2 m
Czas: środkowy plejstocen (ok. 0,28 Ma)
Miejsce: Azja (północne Chiny)

Największy przedstawiciel rodzaju Mammuthus. Pochodzi zapewne od mniejszych gatunków zamieszkujących Syberię. Prawdopodobnie wyginął ok. 280000 lat temu. Jego szkielety są wystawione w Muzeum Historii Naturalnej w Ibaraki w Japonii oraz w Inner Mongolian Museum. W tym pierwszym wystawiona jest replika mająca długość 9,1 m i wysokość 5,3 m, natomiast w Mongolii złożony jest szkielet na którego składają się kości dwóch osobników odnalezionych w 1980 roku.


M. trogontherii (mamut stepowy):
Długość: 7,5-8 m
Wysokość: 4,5-5 m
Masa: ok. 12 t
Wielkość ciosów: 5,2 m
Czas: plejstocen (0,6-0,37 Ma)
Miejsce: północna Eurazja

Mamut stepowy to jeden z największych gatunków mamutów i trąbowców w ogóle. Szacuje się, że największe samce mogły osiągać nawet 5 metrów w kłębie przy wadze ok. 12 ton. Wywodzi się od mamuta południowego, a sam jest przodkiem mamuta włochatego. W przeciwieństwie do swojego następcy, M. trogontherii miał stosunkowo smukłą sylwetkę. Żył na rozległych stepach w plejstocenie. Najliczniejsze szczątki pochodzą z okolicy Morza Martwego, a także innych rejonów Azji i Europy (także z Polski). Prawdopodobnie posiadał sierść, lecz nie tak gęstą jak u M. primigenius. Jego zęby trzonowe idealnie nadawały się do rozcierania twardej roślinności, jaka rosła na obszarach przez niego zamieszkałych. Być może posiadał rekordowej długości ciosy – niektóre źródła mówią o zakrzywionych ciosach długich na 5,2 metrów należących do starych samców!


M. vrangeliensis / M. primigenius vrangeliensis:
Długość: 3,5-4 m
Wysokość: 1,8-2,5 m
Masa: 2-3 t
Wielkość ciosów: ? m
Czas: późny plejstocen - holocen (0,15-0,004 Ma)
Miejsce: północno-wschodnia Azja (Wyspa Wrangla)

Skarłowaciała forma mamuta włochatego, opisywana jako osobny gatunek lub jego podgatunek. Większy od innych karłowatych gatunków/podgatunków, gdyż był wielkości wielbłąda. Zwierzę to jeszcze żyło na Wyspie Wrangla pod kołem podbiegunowym zaledwie 4000 lat temu, przez co jest oficjalnie uważany za najmłodszego przedstawiciela swego rodzaju.

Klasyfikacja:
Mammalia
Theria
Eutheria
Proboscidea
Elephantidae
† Mammuthus

Ciekawostki:
Łacińska nazwa rodzajowa Mammut wcale nie oznacza mamuta, lecz innego trąbowca pochodzącego z odrębnej linii ewolucyjnej, a mianowicie mastodonta. Natomiast mamut z łaciny to Mammuthus. Podobieństwo pisemne i fonetyczne nazw Mammut i mamut oraz pewne podobieństwa anatomiczne mogą być przyczyną pomylenia mamuta z mastodontem.

Wszystkie mamuty (jak i słonie) posiadały zęby trzonowe przystosowane do spożywania twardego pokarmu, w przeciwieństwie do mastodontów, które odżywiały się miękkim pokarmem, którego pozostałości znaleziono w żołądkach tych zwierząt! Dzięki wielu bardzo dobrze zachowanym okazom zamarzniętym w lodzie, naukowcy są w stanie otworzyć dokładny wygląd przynajmniej kilku gatunków. Uszy północnych mamutów były małe, mniejsze nawet niż u słoni indyjskich, aby nie oddawały cennego ciepła otoczeniu. Końcówka trąby (przynajmniej u mamuta włochatego) była zaopatrzona w 2 wyrostki chwytne, tak jak u słonia afrykańskiego.

Powszechnie sądzi się, że mamuty były gigantami. Nie jest to do końca prawda, choć gatunki M. sungari i M. imperator znacznie przekraczały rozmiary dzisiejszego słonia afrykańskiego, będącego największym lądowym zwierzęciem naszych czasów. Co więcej, ten pierwszy był najprawdopodobniej drugim bądź trzecim co do wielkości lądowym ssakiem wszech czasów, ustępując palmę pierwszeństwa jedynie Paraceratherium, oraz ewentualnie Deinotherium gigantissimum (wcześniejszy trąbowiec z wymarłej rodziny Deinotheriidae). Mimo swych wielkich rozmiarów, nawet one nie robiły większego wrażenia na tle takich zauropodów, jak Puertasaurus, czy Bruhathkayosaurus. Natomiast najpopularniejszy wizerunek mamuta, z gęstym futrem i z wielce zakrzywionymi ciosami (mamut włochaty) był trąbowcem niewiele większym od dzisiejszego słonia indyjskiego. Z kolei skarłowaciałe formy, jak np. M. lamarmorae, żyjące na ograniczonych terytorialnie obszarach były nie większe od krowy.

Mamuty wbrew pozorom mają aż tak wiele wspólnego z mastodontami. Należą one do rodziny słoniowatych, tzw. słoni właściwych (Elephantidae, do której należą także żyjące obecnie słonie), natomiast mastodonty do wymarłej wraz z nimi rodziny Mammutidae. Badania wykazały, iż z żyjących trzech gatunków trąbowców: słonia afrykańskiego, leśnego (którego nie należy mylić z kopalnym słoniem leśnym, czyli Elephas (Palaeoloxodon) antiquus, ponieważ jest on żyjącym, niedawno utworzonym z tego pierwszego ważnym gatunkiem) oraz indyjskiego najbliższym krewnym mamuta jest Elephas maximus, czyli słoń indyjski.

Mamuty wyginęły wraz z całą megafauną na przełomie plejstocenu i holocenu, około 11500 lat temu. Mimo to w niektórych miejscach zwierzęta te przetrwały znacznie dłużej. Najmłodsze szczątki mamutów pochodzą z Wyspy Wrangla, datowane na zaledwie około 4000 lat. Istnieją również sensacyjne pogłoski, mówiące o ”stadach owłosionych słoni” przemierzających rosyjską tundrę. Pierwsze zapiski o ich rzekomej egzystencji na tych trudno dostępnych terenach pochodzą z XVI i XVII wieku i zostały sporządzone przez rosyjskich podróżników i myśliwych. Istnieją także relacje lotników, którzy potwierdzają obserwacje całych stad słoni z okresu II Wojny Światowej! Na przestrzeni lat zorganizowano kilka wypraw badawczych w celu sprawdzenia tych pogłosek do Nepalu i na Syberię. Jedna taka ekspedycja z 1992 roku, kierowana przez płk. Johna Blashforda-Snella natknęła się w Nepalu na 4,5 metrowego trąbowca, który musiał ważyć przynajmniej 8 ton. Kolejna wyprawa zorganizowana 6 lat później, w 1998 roku, zarejestrowała grupę tych zwierząt składającą się z 5 dorosłych samic i 4 młodych osobników, a całą populacje oceniono na ok. 45 zwierząt. Jeżeli wymiary tych słoni (mamutów?) nie są wyolbrzymione, to być może mamy do czynienia z całkowicie nowym gatunkiem słonia bądź ocalałym mamutem, lub podgatunkiem słonia indyjskiego (który zwykle nie przekracza 3 metrów w kłębie).

”Park Plejstoceński”:
Od pewnego czasu mówi się o sklonowaniu mamuta i wprowadzenie go z powrotem do podobnych ekosystemów, jakie zasiedlał za swojego panowania. Wyniki badań są bardzo obiecujące, ponieważ znaleziono wiele świetnie zachowanych mamutów wraz z tkankami miękkimi zamarzniętych w lodach Syberii czy w wiecznych zmarzlinach Jakucji. Zespół naukowców z USA i Rosji odtworzyli ok. 80% kodu DNA mamuta, pobierając go z jego sierści. Okazało się przy okazji, że kod genetyczny słoni i mamutów różni się zaledwie w 0,6%. Mimo to, odtworzenie całej sekwencji DNA będzie bardzo trudnym zadaniem – wszystkie pobrane próbki są w pewnym stopniu uszkodzone, łańcuch kwasu nukleinowego (DNA) bywa rozszarpany na kawałeczki przez zamarzającą wodę. Przełom odnieśli naukowcy japońscy klonując mysz z materiału pobranego od osobnika, który był zamrożony przez 16 lat! DNA pobrano z mózgu myszy, ponieważ to w nim zachował się on najlepiej. Co prawda 16 a ok. 11000 (czy w najlepszym wypadku ”tylko” 4000 lat) to kolosalna różnica, to naukowcy są optymistami. Można mieć nadzieję, że technologia i medycyna zrobi kolejny postęp i umożliwi odtworzenie mamuta. Pytanie być może powinno brzmieć nie ”czy?”, lecz ”kiedy?” będziemy mogli obserwować w zoo te wymarłe trąbowce. Obecnie do rąk japońskich naukowców trafił nadzwyczaj dobrze zachowany okaz półrocznej samicy, która padła ok. 10000 lat temu. Jest to wg nich najlepiej zachowany okaz mamuta jaki został odnaleziony. Daleko idące, na dzień dzisiejszy bardziej fantastyczne niż realne, plany dotyczą utworzenia rezerwatu mamutów (i być może innych przedstawicieli megafauny) na Syberii, oczywiście za zgodą Rosjan.

Etymologia:
Nazwa ”mamut” pochodzi prawdopodobnie z języka plemion syberyjskich. Ludy tubylcze nazywali tak znajdowane szczątki i nierzadko całe zamarznięte ciała mamutów, wierząc że to pozostałości potworów żyjących pod ziemią. Obecnie słowo to jest synonimem ogromu, wielkości, czego dobrym przykładem jest nadanie polskiej nazwy rodzajowej jednemu z największych drzew występujących na Ziemi, mianowicie mamutowcowi (Sequoiadendron).

Spis gatunków (z uwzględnieniem wyżej opisanych mamutów jako osobne gatunki):
Mammuthus africanavus Arambourg, 1952
= Mammuthus subplanifrons
Mammuthus armeniacus Falconer, 1857 – plejstocen (?-0,00115 Ma); Europa (Armenia)
Mammuthus columbi Falconer, 1857
= Elephas maibeni
= Elephas washingtonii
= Parelephas eellsi
= Parelephas floridanus
= Parelephas jacksoni
= Parelephas progressus
= Parelephas roosevelti
Mammuthus exilis Maglio, 1970
Mammuthus gromovi Garutt i Alexeieva, 1965 - (ok. 2,3 Ma); Europa (Rumunia)
Mammuthus imperator Leidy, 1858
Mammuthus jeffersonii ?
Mammuthus lamarmorae Major, 1883
Mammuthus meridionalis Nesti, 1825
Mammuthus primigenius Blumenbach, 1799
Mammuthus rumanus Stefanescu, 1924 – (3-2,5 Ma); Europa
Mammuthus sungari Zhou, M.Z, 1959
Mammuthus trogontherii Pohlig, 1888
Mammuthus vrangeliensis ?

Bibliografia:
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Mammuthus
2. http://www.paleodb.org/cgi-bin/bridge.p ... eal_user=1
3. http://www.elephant.se/mammoths.php?ope ... roboscidea
4. http://i172.photobucket.com/albums/w25/ ... cideos.jpg
5. http://www.paranormalium.pl/mamuty-nepa ... tykul.html

Rekonstrukcje mamutów:
Kolumbijski (w tle mastodont amerykański):
Obrazek
Włochaty:
Obrazek
M. sungari:
Obrazek
Południowy:
Obrazek
Ostatnio zmieniony 21 sierpnia 2010, o 09:24 przez szerman, łącznie zmieniany 10 razy.

Awatar użytkownika
Kahless
Karboński antrakozaur
Karboński antrakozaur
Posty: 588
Rejestracja: 23 kwietnia 2008, o 11:11
Lokalizacja: Lublin
Kontakt:

Post autor: Kahless »

Bardzo fajny opis, przejżysty konkretny i ciekawy. Nie wiedziałem, że mamuta z Wyspy Wrangla wydziela się jako oddzielny gatunek, ale to i tak ciekawe. Mogłeś jeszcze opisać Mammuthus jeffersoni (no bo skoro opisałeś oddzielnia mamuty kolumbijskiego, cesarskiego i karłowatego możnaby również i pana M. jeffersona nawet jeśli potraktujesz jako podgatunek a nie oddzielny gatunek;)), wspomnieć o współwystępowaniu różnych gatunków mamutów(i innych trąbowców), specjalizacjach ekologicznych (sporo o tym możnaby jeszcze pisać) no i o tym nowym datowaniu szczątków z Ameryki Północnej (coś tam było ostatnio wspomniane, że młodsze niż się spodziewano, ale przyznaję, że tego newsa przeczytałem tylko tak na szybciutko). Bardzo fajny kawał informacji, pochwalam i popieram rozwój działu ssaczego. Oby tak dalej i więcej. Pozdrawiam.

Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

Post autor: szerman »

Dzięki :D Co do mamutów z Wyspy Wrangla to w jednych źródłach pisze, że to podgatunek włochatego a w innych, że to osobny gatunek, który z niego ewoluował. Napisałem to w jego opisie, choć w spisie gatunków umieściłem go jak osobny gatunek, bo nie wiedziałem jak to zapisać... Może coś w tym stylu:
M. primigenius
= M. primigenius vrangeliensis

Tak zrobiłem z mamutem Jeffersona. I rzeczywiście, jego także opisałem tak jak resztę, ale w ostatniej chwili go skasowałem :) Brakło konsekwencji, ale jeszcze go dodam, bo będę co jakiś czas uzupełniał informację (np przedział czasowy u niektórych może być błędny, co źródło to jest napisane nieco inaczej). Chyba przy tych 3-ech dopiszę wyraźnie człon rodzajowy + gatunkowy + podgatunkowy, w spisie gatunków przed nimi '?'. Koegzystencję również dodam nie tylko między mamutami, a także między innymi trąbowcami, ponadto więcej ilustracji (niestety prócz M. sungari i może włochatego reszta może nie przedstawiać konkretnych gatunków). Wybierałem je na wyczucie i opierając się nt ich ogólnego wyglądu.
PS Rozbuduję w miarę możliwości mastodonta i zabieram się za inne rodzaje trąbowców ;) Pozdrawiam
:arrow:EDIT
Dopisałem mamuta Jeffersona i poprawiłem nieco spis gatunków. Resztę zrobię kiedy indziej.

ODPOWIEDZ